SPRAWOZDANIE Z REALIZACJI PROGRAMU „PROFILAKTYKA LOGOPEDYCZNA” REALIZOWANEGO NA TERENIE POWIATU ŁOMŻYŃSKIEGO W LATACH 2002 – 2003
Wiadomość przeniesiona do archiwum
Rozwój mowy dziecka przebiega w pewnych, określonych etapach.
W każdym z tych etapów dziecko nabywa nowe umiejętności językowe. Posługuje się coraz większą ilością słów, buduje dłuższe wypowiedzi, poprawia sprawność artykulacyjną. Jednym słowem, z etapu na etap, wzrasta umiejętność komunikacji werbalnej dziecka. Jest to ważne z punktu widzenia jego ogólnego rozwoju. Komunikacja werbalna stanowi bowiem podstawę nawiązywania kontaktów
z otoczeniem, a ilość i jakość tych kontaktów decyduje o poziomie rozwoju funkcji poznawczych i umiejętności społecznych. Można więc powiedzieć, że poziom sprawności językowej decyduje w znacznej mierze o poziomie rozwoju dziecka. Codzienna praktyka logopedyczna potwierdza tę zależność. Zawsze, gdy u dziecka występuje zaburzenia w rozwoju mowy (nie prosta wada artykulacyjna lub przedłużająca się substytucja) wcześniej, czy później pojawiają się kłopoty z ogólnym rozwojem. Dziecko źle mówiące, posługujące się małym zasobem słów i struktur gramatycznych ma trudności z zaplanowaniem swoich wypowiedzi, nie potrafi przekazać myśli w sposób zrozumiały dla otoczenia, często nie może zrealizować swoich planów. Deprymuje je to, więc zaczyna unikać kontaktów, izoluje się lub jest nadmiernie pobudliwe. Rimm i Masters twierdzą, że „wielu ludzi ucieka się do przemocy fizycznej lub gróźb jej użycia po prostu dlatego, że brak im umiejętności werbalnych, dzięki którym mogliby efektywnie osiągnąć swoje cele, nie narażając się na poważne negatywne następstwa”. Taka sytuacja znacznie utrudnia nabywanie nowych umiejętności w tym umiejętności szkolnych. Dzieci zaniedbane językowo nie osiągają zadowalających wyników w nauce przy czasem wysokich możliwościach intelektualnych.
Poszczególne etapy rozwoju mowy u każdego dziecka przebiegają trochę inaczej. Ogólny schemat wygląda w sposób następujący:
·w 6 miesiącu życia dziecko zaczyna gaworzyć,
·roczne dziecko mówi pojedyncze słowa,
·dwulatek potrafi budować proste zdania,
·dziecko trzyletnie wypowiada się za pomocą zdań rozwiniętych,
·czterolatek potrafi samodzielnie opowiedzieć zdarzenie, czy bajkę.
Opóźnienia w pojawianiu się poszczególnych etapów rozwoju mowy nie powinny przekraczać 6 miesięcy. Inaczej mówiąc dziecko pięcioletnie powinno umieć swobodnie porozumiewać się w języku ojczystym. Dalszy rozwój powinien polegać na doskonaleniu posiadanych umiejętności.
Niestety znaczna część dzieci w wieku pięciu i sześciu lat nie osiąga prawidłowego poziomu rozwoju mowy. Dzieci te powinny zostać otoczone szczególną uwagą ze strony rodziców, nauczycieli i uczęszczać na terapię logopedyczną. Rodzice i nauczyciele często nie są świadomi kłopotów dziecka lub je lekceważą i czekają aż „wyrośnie”, a dostęp do logopedów w szkołach
i przedszkolach jest, delikatnie mówiąc, dość trudny. Dotyczy to szczególnie terenów wiejskich. Sytuacja taka powoduje, że część dzieci podejmuje obowiązek szkolny z nieukończonym rozwojem mowy i ich kariera szkolna od początku stoi pod znakiem zapytania. Zbyt często do logopedy trafiają dzieci z klas starszych, które nie potrafią w sposób swobodny porozumiewać się z innymi ludźmi. Odpowiednio wczesna opieka logopedyczna mogłaby w znacznej mierze zapobiegać niepowodzeniom szkolnym określonej grupie dzieci. Wstępem do takiej opieki są przesiewowe badania logopedyczne sześciolatków prowadzone na terenie szkół i przedszkoli.
W roku szkolnym 2001/02 i 2002/03 przeprowadzono przesiewowe badania logopedyczne w 47 palcówkach oświatowych na terenie powiatu łomżyńskiego. W poszczególnych gminach były to następujące szkoły i przedszkola:
1. Jedwabne: S. P. Konopki, S. P. Orlikowo,
S. P. Nadbory, S. P. Makowskie, S. P. Kucze Duże, , S. P. Burzyn, S. P. Pluty
2. Łomża: S. P. Wygoda, S. P. Puchały,
S. P. Pniewo, S. P. Konarzyce, S. P. Kupiski,
S. P. Czaplice, S. P. Podgórze, S. P. Lutostań,
S. P. Jarnuty,
3.Miastkowo: S. P. Miastkowo, S. P. Drogoszewo, , S. P. Rydzewo, S. P. Naruszczki, S. P. Tarnowo,
4. Nowogród: S. P. Nowogród, S. P. Mątwica,
S. P. Sławiec, Przedszkole w Nowogrodzie,
5. Piątnica: S. P. Rakowo – Boginie, S. P. Drozdowo, S. P. Jeziorko, S. P. Żelechy, S. P. Olszyny,
S. P.Kisielnica, S. P. Dobrzyjałowo, Przedszkole w Piątnicy,
6. Przytuły: S. P. Przytuły, S. P. Wagi, S. P. Wilamowo
7. Śniadowo: S. P. Duchny Statre,
S. P. Szczepankowo, S. P. Uśnik, S. P. Sierzputy Zagajne, Przedszkole w Śniadowie.
8. Wizna: S. P. Wizna, S. P. Bożejewo, S. P. Rutki
9. Zbójna: S. P. Kuzie, S. P. S. P. Dobrylas, Przedszkole w Zbójnej,
Nie przeprowadzono badań w S.P. w Jedwabnem i Przedszkolu w Miastkowie, ponieważ w tych placówkach pracują logopedzi.
Ogółem zbadano 724 dzieci. W tym dzieci pięcioletnich – 26 (co jest 3, 6%), sześcioletnich – 583 (co jest 80,5%), z klas I – III – 107 (co jest 14,8%), powyżej klasy III – 8 (co jest 1,1 %).
Zestawienie ilości zbadanych dzieci w poszczególnych gminach przedstawia się następująco:
1. Jedwabne: 5- 6- latki – 29 dzieci, klasy I – III- 19 dzieci, powyżej kl. III – 6, co ogółem stanowi 54,
2. Łomża: 5 – 6- latki 126 dzieci, klasy I – III – 8 dzieci, powyżej kl. III – 2, co ogólem stanowi 136,
3. Miastkowo: 5 – 6- latki - 27 dzieci, klasy I – III – 38 dzieci, ogółem 65 dzieci przebadanych,
4.Nowogród: 5 – 6- latki - 50, co również stanowi ogól przebadanych w tej gminie,
5.Piątnica: 5 – 6- latki - 140 dzieci, klasy I – III – 9 przebadanych dzieci, ogółem 149 przebadanych,
6.Przytuły: 5 – 6- latki – 33 dzieci, klasy I – III – 21 dzieci, co ogółem stanowi 54 dzieci przebadane,
7.Śniadowo: 5 – 6- latki – 91, klasy I – III – 12 dzieci, ogółem – 103,
8.Wizna: 5 – 6- latki – 66 dzieci, co również stanowi ogół przebadanych
w tej gminie dzieci,
9.Zbójna: 5 – 6- latki- 47 dzieci, co również stanowi ogół przebadanych
w tej gminie dzieci,
Razem zostało przebadanych 609 dzieci w wieku 5- 6 lat, 107 w klasach I – III, 8 w starszych klasach, co ogółem stanowi 724 przebadanych dzieci we wszystkich gminach powiatu łomżyńskiego.
W wyniku badań zaburzony lub opóźniony rozwój mowy stwierdzono u 12 dzieci pięcioletnich czyli 46,2% badanych, 263 dzieci sześcioletnich czyli 45,1% badanych, 48 dzieci z klas I-III czyli 44,9% badanych i 6 dzieci powyżej III klasy czyli 75% badanych. Daje to w sumie 329 osób, co stanowi 45,4% ogółu badanych. Niestety nie istnieje możliwość porównania tej liczby z wcześniejszymi badaniami, bo takie nie istnieją. Niemniej ponad 40% dzieci z zaburzoną komunikacją werbalną, to niepokojące zjawisko, a doświadczenie
i wcześniejsze badania w innych placówkach wskazują, że ma ono tendencję wzrostową. Coraz większa liczba dzieci rozpoczyna naukę z nieukończonym lub zaburzonym rozwojem mowy, co w świetle wcześniejszych wyjaśnień tłumaczy fakt zwiększania się liczby uczniów z kłopotami w opanowaniu podstawowych umiejętności szkolnych.
Po przeprowadzonych badaniach wszystkie przypadki były omawiane z nauczycielkami. Omówienie polegało nie tylko na przekazaniu informacji, ale zawierało też sugestie i wskazówki do pracy z danym dzieckiem. W takich konsultacjach uczestniczyło 91 nauczycieli. Zdecydowana większość bardzo chwaliła sobie ten rodzaj pomocy. Podkreślali, że chociaż znają swoje dzieci, to nie zawsze są w stanie wychwycić nieprawidłowości w ich rozwoju, a co za tym idzie dobrać najlepsze formy pracy z nimi. Uwagi osoby z zewnątrz bardzo im w tym pomagają. Odbyły się też prelekcje dla rodziców, których zadaniem była popularyzacja wiedzy z zakresu logopedii. Przybliżono rodzicom następujące zagadnienia: etapy rozwoju mowy dziecka, warunki prawidłowego rozwoju mowy, możliwości stymulacji, przyczyny zaburzeń i ich wpływ na niepowodzenia szkolne. Przeprowadzono 11 prelekcji, w których udział wzięło 201 osób.
Kolejnym etapem profilaktyki logopedycznej były indywidualne konsultacje dla rodziców dzieci ze stwierdzonym opóźnieniem lub zaburzeniem mowy. W trakcie rozmowy omawiano problemy dziecka, informowano o możliwościach ich rozwiązania, zalecano konkretne działania profilaktyczne, demonstrowano ćwiczenia usprawniające artykulację i rozwijające mowę. Z konsultacji skorzystało 132 rodziców.
Zarówno w czasie prelekcji, jak i indywidualnych rozmowach wielokrotnie rodzice podkreślali, że nie uświadamiali sobie znaczenia kontaktów werbalnych ze swoimi dziećmi. Przyznawali, że zajęci codziennymi obowiązkami nie zastanawiają się czy dziecko rozumie otaczający je świat i czy potrafi nawiązać w nim prawidłowe relacje interpersonalne. Większość rodziców oczekiwała, że dopiero w szkole dziecko będzie uczyło się porozumiewać z innymi ludźmi. Prelekcje uświadomiły im jak bardzo się mylą.
Najwłaściwszym zakończeniem przeprowadzonego programu profilaktyki byłyby badania kontrolne wykonana za rok. Niestety możliwości kadrowe Poradni są zbyt szczupłe, aby było to możliwe. W następnym roku do szkół przyjdą nowe sześciolatki, które też będą wymagały zdiagnozowania i ukierunkowania pracy z nimi.
W każdym z tych etapów dziecko nabywa nowe umiejętności językowe. Posługuje się coraz większą ilością słów, buduje dłuższe wypowiedzi, poprawia sprawność artykulacyjną. Jednym słowem, z etapu na etap, wzrasta umiejętność komunikacji werbalnej dziecka. Jest to ważne z punktu widzenia jego ogólnego rozwoju. Komunikacja werbalna stanowi bowiem podstawę nawiązywania kontaktów
z otoczeniem, a ilość i jakość tych kontaktów decyduje o poziomie rozwoju funkcji poznawczych i umiejętności społecznych. Można więc powiedzieć, że poziom sprawności językowej decyduje w znacznej mierze o poziomie rozwoju dziecka. Codzienna praktyka logopedyczna potwierdza tę zależność. Zawsze, gdy u dziecka występuje zaburzenia w rozwoju mowy (nie prosta wada artykulacyjna lub przedłużająca się substytucja) wcześniej, czy później pojawiają się kłopoty z ogólnym rozwojem. Dziecko źle mówiące, posługujące się małym zasobem słów i struktur gramatycznych ma trudności z zaplanowaniem swoich wypowiedzi, nie potrafi przekazać myśli w sposób zrozumiały dla otoczenia, często nie może zrealizować swoich planów. Deprymuje je to, więc zaczyna unikać kontaktów, izoluje się lub jest nadmiernie pobudliwe. Rimm i Masters twierdzą, że „wielu ludzi ucieka się do przemocy fizycznej lub gróźb jej użycia po prostu dlatego, że brak im umiejętności werbalnych, dzięki którym mogliby efektywnie osiągnąć swoje cele, nie narażając się na poważne negatywne następstwa”. Taka sytuacja znacznie utrudnia nabywanie nowych umiejętności w tym umiejętności szkolnych. Dzieci zaniedbane językowo nie osiągają zadowalających wyników w nauce przy czasem wysokich możliwościach intelektualnych.
Poszczególne etapy rozwoju mowy u każdego dziecka przebiegają trochę inaczej. Ogólny schemat wygląda w sposób następujący:
·w 6 miesiącu życia dziecko zaczyna gaworzyć,
·roczne dziecko mówi pojedyncze słowa,
·dwulatek potrafi budować proste zdania,
·dziecko trzyletnie wypowiada się za pomocą zdań rozwiniętych,
·czterolatek potrafi samodzielnie opowiedzieć zdarzenie, czy bajkę.
Opóźnienia w pojawianiu się poszczególnych etapów rozwoju mowy nie powinny przekraczać 6 miesięcy. Inaczej mówiąc dziecko pięcioletnie powinno umieć swobodnie porozumiewać się w języku ojczystym. Dalszy rozwój powinien polegać na doskonaleniu posiadanych umiejętności.
Niestety znaczna część dzieci w wieku pięciu i sześciu lat nie osiąga prawidłowego poziomu rozwoju mowy. Dzieci te powinny zostać otoczone szczególną uwagą ze strony rodziców, nauczycieli i uczęszczać na terapię logopedyczną. Rodzice i nauczyciele często nie są świadomi kłopotów dziecka lub je lekceważą i czekają aż „wyrośnie”, a dostęp do logopedów w szkołach
i przedszkolach jest, delikatnie mówiąc, dość trudny. Dotyczy to szczególnie terenów wiejskich. Sytuacja taka powoduje, że część dzieci podejmuje obowiązek szkolny z nieukończonym rozwojem mowy i ich kariera szkolna od początku stoi pod znakiem zapytania. Zbyt często do logopedy trafiają dzieci z klas starszych, które nie potrafią w sposób swobodny porozumiewać się z innymi ludźmi. Odpowiednio wczesna opieka logopedyczna mogłaby w znacznej mierze zapobiegać niepowodzeniom szkolnym określonej grupie dzieci. Wstępem do takiej opieki są przesiewowe badania logopedyczne sześciolatków prowadzone na terenie szkół i przedszkoli.
W roku szkolnym 2001/02 i 2002/03 przeprowadzono przesiewowe badania logopedyczne w 47 palcówkach oświatowych na terenie powiatu łomżyńskiego. W poszczególnych gminach były to następujące szkoły i przedszkola:
1. Jedwabne: S. P. Konopki, S. P. Orlikowo,
S. P. Nadbory, S. P. Makowskie, S. P. Kucze Duże, , S. P. Burzyn, S. P. Pluty
2. Łomża: S. P. Wygoda, S. P. Puchały,
S. P. Pniewo, S. P. Konarzyce, S. P. Kupiski,
S. P. Czaplice, S. P. Podgórze, S. P. Lutostań,
S. P. Jarnuty,
3.Miastkowo: S. P. Miastkowo, S. P. Drogoszewo, , S. P. Rydzewo, S. P. Naruszczki, S. P. Tarnowo,
4. Nowogród: S. P. Nowogród, S. P. Mątwica,
S. P. Sławiec, Przedszkole w Nowogrodzie,
5. Piątnica: S. P. Rakowo – Boginie, S. P. Drozdowo, S. P. Jeziorko, S. P. Żelechy, S. P. Olszyny,
S. P.Kisielnica, S. P. Dobrzyjałowo, Przedszkole w Piątnicy,
6. Przytuły: S. P. Przytuły, S. P. Wagi, S. P. Wilamowo
7. Śniadowo: S. P. Duchny Statre,
S. P. Szczepankowo, S. P. Uśnik, S. P. Sierzputy Zagajne, Przedszkole w Śniadowie.
8. Wizna: S. P. Wizna, S. P. Bożejewo, S. P. Rutki
9. Zbójna: S. P. Kuzie, S. P. S. P. Dobrylas, Przedszkole w Zbójnej,
Nie przeprowadzono badań w S.P. w Jedwabnem i Przedszkolu w Miastkowie, ponieważ w tych placówkach pracują logopedzi.
Ogółem zbadano 724 dzieci. W tym dzieci pięcioletnich – 26 (co jest 3, 6%), sześcioletnich – 583 (co jest 80,5%), z klas I – III – 107 (co jest 14,8%), powyżej klasy III – 8 (co jest 1,1 %).
Zestawienie ilości zbadanych dzieci w poszczególnych gminach przedstawia się następująco:
1. Jedwabne: 5- 6- latki – 29 dzieci, klasy I – III- 19 dzieci, powyżej kl. III – 6, co ogółem stanowi 54,
2. Łomża: 5 – 6- latki 126 dzieci, klasy I – III – 8 dzieci, powyżej kl. III – 2, co ogólem stanowi 136,
3. Miastkowo: 5 – 6- latki - 27 dzieci, klasy I – III – 38 dzieci, ogółem 65 dzieci przebadanych,
4.Nowogród: 5 – 6- latki - 50, co również stanowi ogól przebadanych w tej gminie,
5.Piątnica: 5 – 6- latki - 140 dzieci, klasy I – III – 9 przebadanych dzieci, ogółem 149 przebadanych,
6.Przytuły: 5 – 6- latki – 33 dzieci, klasy I – III – 21 dzieci, co ogółem stanowi 54 dzieci przebadane,
7.Śniadowo: 5 – 6- latki – 91, klasy I – III – 12 dzieci, ogółem – 103,
8.Wizna: 5 – 6- latki – 66 dzieci, co również stanowi ogół przebadanych
w tej gminie dzieci,
9.Zbójna: 5 – 6- latki- 47 dzieci, co również stanowi ogół przebadanych
w tej gminie dzieci,
Razem zostało przebadanych 609 dzieci w wieku 5- 6 lat, 107 w klasach I – III, 8 w starszych klasach, co ogółem stanowi 724 przebadanych dzieci we wszystkich gminach powiatu łomżyńskiego.
W wyniku badań zaburzony lub opóźniony rozwój mowy stwierdzono u 12 dzieci pięcioletnich czyli 46,2% badanych, 263 dzieci sześcioletnich czyli 45,1% badanych, 48 dzieci z klas I-III czyli 44,9% badanych i 6 dzieci powyżej III klasy czyli 75% badanych. Daje to w sumie 329 osób, co stanowi 45,4% ogółu badanych. Niestety nie istnieje możliwość porównania tej liczby z wcześniejszymi badaniami, bo takie nie istnieją. Niemniej ponad 40% dzieci z zaburzoną komunikacją werbalną, to niepokojące zjawisko, a doświadczenie
i wcześniejsze badania w innych placówkach wskazują, że ma ono tendencję wzrostową. Coraz większa liczba dzieci rozpoczyna naukę z nieukończonym lub zaburzonym rozwojem mowy, co w świetle wcześniejszych wyjaśnień tłumaczy fakt zwiększania się liczby uczniów z kłopotami w opanowaniu podstawowych umiejętności szkolnych.
Po przeprowadzonych badaniach wszystkie przypadki były omawiane z nauczycielkami. Omówienie polegało nie tylko na przekazaniu informacji, ale zawierało też sugestie i wskazówki do pracy z danym dzieckiem. W takich konsultacjach uczestniczyło 91 nauczycieli. Zdecydowana większość bardzo chwaliła sobie ten rodzaj pomocy. Podkreślali, że chociaż znają swoje dzieci, to nie zawsze są w stanie wychwycić nieprawidłowości w ich rozwoju, a co za tym idzie dobrać najlepsze formy pracy z nimi. Uwagi osoby z zewnątrz bardzo im w tym pomagają. Odbyły się też prelekcje dla rodziców, których zadaniem była popularyzacja wiedzy z zakresu logopedii. Przybliżono rodzicom następujące zagadnienia: etapy rozwoju mowy dziecka, warunki prawidłowego rozwoju mowy, możliwości stymulacji, przyczyny zaburzeń i ich wpływ na niepowodzenia szkolne. Przeprowadzono 11 prelekcji, w których udział wzięło 201 osób.
Kolejnym etapem profilaktyki logopedycznej były indywidualne konsultacje dla rodziców dzieci ze stwierdzonym opóźnieniem lub zaburzeniem mowy. W trakcie rozmowy omawiano problemy dziecka, informowano o możliwościach ich rozwiązania, zalecano konkretne działania profilaktyczne, demonstrowano ćwiczenia usprawniające artykulację i rozwijające mowę. Z konsultacji skorzystało 132 rodziców.
Zarówno w czasie prelekcji, jak i indywidualnych rozmowach wielokrotnie rodzice podkreślali, że nie uświadamiali sobie znaczenia kontaktów werbalnych ze swoimi dziećmi. Przyznawali, że zajęci codziennymi obowiązkami nie zastanawiają się czy dziecko rozumie otaczający je świat i czy potrafi nawiązać w nim prawidłowe relacje interpersonalne. Większość rodziców oczekiwała, że dopiero w szkole dziecko będzie uczyło się porozumiewać z innymi ludźmi. Prelekcje uświadomiły im jak bardzo się mylą.
Najwłaściwszym zakończeniem przeprowadzonego programu profilaktyki byłyby badania kontrolne wykonana za rok. Niestety możliwości kadrowe Poradni są zbyt szczupłe, aby było to możliwe. W następnym roku do szkół przyjdą nowe sześciolatki, które też będą wymagały zdiagnozowania i ukierunkowania pracy z nimi.
