SPRAWOZDANIE Z BADAŃ ANKIETOWYCH DOTYCZĄCYCH CZYNNIKÓW WARUNKUJĄCYCH POZIOM AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ OSÓB BEZROBOTNYCH
Wiadomość przeniesiona do archiwum
Poniższe opracowanie jest przedstawieniem wyników badań ankietowych przeprowadzonych wśród 100 osób bezrobotnych. Celem badań była próba uchwycenia czynników mających wpływ na aktywność poszukiwania pracy przez osoby bezrobotne.
Pod pojęciem „osoba bezrobotna” będziemy tutaj rozumieć osobę zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia, znajdującą się w sytuacji wymuszonego braku aktywności zawodowej, która nie uczy się w szkole w systemie dziennym i jest zarejestrowana we właściwym dla miejsca zameldowania powiatowym urzędzie pracy ( Bańka 1995; Ustawa o Zatrudnieniu i Bezrobociu z dn. 14. 12. 1994).
Samo pojęcie bezrobocia S. Podobiński ujmuje przez porównanie do słów o tym samym przedrostku: „bez” – jak np. bezdomność, bezczynność, bezpotomność, co ujawnia pewien brak, niedosyt, mniej lub bardziej dotkliwie odczuwany. W obecnej pracy pojęcie bezrobocia będziemy definiować za J. Terelakiem (1993) jako stan, w którym człowiek w dramatyczny sposób pozbawiony jest stałych dochodów jako ekwiwalentu za wykonywaną pracę i który znacznie ogranicza wykorzystanie własnych umiejętności zawodowych.
Według M. A. Manek (1991) bezrobocie jako zjawisko ekonomiczno-społeczne występuje na całym świecie. W Polsce uregulowania prawne dotyczące zjawiska bezrobocia pojawiły się dopiero w 1990 r., jednak zdaniem naukowców mimo, że w PRL nie istniało bezrobocie strukturalne to występowało bezrobocie ukryte mające określone obszary, którymi były m.in.: trudności niektórych osób w znalezieniu pracy zgodnie z wyuczoną specjalnością, fluktuacja kadr. Najwięcej badań wśród osób bezrobotnych zostało przeprowadzonych w Stanach Zjednoczonych. W Polsce badania w tym zakresie prowadziły m.in.: A. Chudzicka i K. Skarżyńska. Bezrobocie niesie ze sobą rozliczne skutki, które dotykają człowieka na płaszczyźnie ekonomicznej, społecznej, psychicznej i duchowej. T. Tomaszewski analizując wyniki badań przeprowadzonych wśród bezrobotnych wymienił liczne konsekwencje braku pracy. Jego zdaniem bezrobocie powoduje: poczucie małej wartości i upokorzenie, izolowanie się od otoczenia, stres, agresję, depresję, apatię, osłabienie aktywności fizycznej i psychicznej, osłabienie wiary religijnej, wzrost wpływu rzeczy materialnych na przebieg zjawisk psychicznych, zaburzenia myślenia o przyszłości, którą można przewidywać i kontrolować (Manek 1991).
W literaturze przedmiotu podaje się następujące czynniki mające wpływ na aktywność poszukiwania pracy przez osoby bezrobotne: płeć, wiek i czas trwania bezrobocia. Te właśnie czynniki stały się przedmiotem obecnych badań ankietowych.
Wiek osoby pozostającej bez pracy.
Według A. Bańki i R. Derbis (1995) bezrobocie ma w różnych fazach życia jednostki inne znaczenie. Bezczynność i bierność zawodowa jest dla części młodzieży bezrobotnej stylem życia w równym stopniu atrakcyjnym co naturalnym. Jest to wrażenie przedłużonych „wakacji” i fascynacja rozrywkowym stylem życia. Inaczej postrzegana jest bezczynność oraz bierność zawodowa przez bezrobotnych w okresie pełnej dorosłości. W tej fazie życia najważniejszy jest ekonomiczny aspekt bezrobocia, który wiąże się ze zmniejszonymi dochodami finansowymi i koniecznością obniżenia standardu życia. W fazie kończenia kariery pracy, wycofywanie się z aktywności zawodowej w zastępcze formy działania jest naturalnym procesem i zadaniem życiowym. Bezrobocie w okresie przedemerytalnym rzadko przybiera formę masową. W wielu badaniach (Kalbarczyk 1999) nad konsekwencjami psychologicznymi bezrobocia jako czynnik decydujący występuje wiek osób bezrobotnych. Zwykle najniższy poziom zdrowia psychicznego odnotowuje się w grupie bezrobotnych w średnim wieku, stosunkowo najwyższy natomiast w grupie młodych bezrobotnych – do 24 roku życia.
Czas trwania bezrobocia
Nowsze badania potwierdzają, że wszystkie negatywne konsekwencje utraty pracy pojawiają się w przeciągu 3 do 6 miesięcy od tego zdarzenia i stabilizują się po upływie tego czasu. Bezrobocie długoterminowe – powyżej 6 miesięcy uznawane jest za najbardziej szkodliwe i nie poddające się interwencji zewnętrznej. W miarę upływu czasu pozostawania bez pracy, następuje też stopniowe osłabienie motywacji, spadek aktywności poszukiwań, zwiększa się natomiast poczucie frustracji (Kalbarczyk 1999).
Płeć
Rynek pracy wobec obu płci stawia odmienne wymagania, oferując im też inne możliwości. Zdaniem autorów wiele kobiet, które utraciły pracę, nie czują się osobami bezrobotnymi, gdyż mogą poświęcić się pracy związanej z prowadzeniem domu i wychowywaniem dzieci co określone jest jako nieoficjalne wykonywanie swego zawodu.
Metoda i materiał badań
Narzędzie badawcze
W oparciu o w/w informacje na temat bezrobocia postanowiono opracować na użytek Odziału Terenowego WUP w Łomży: „Ankietę Aktywności Zawodowej” dla osób bezrobotnych. Ankieta ta składa się z dwunastu pytań w tym jedenaście pytań zawiera kilka odpowiedzi do wyboru. Zadaniem osoby wypełniającej ankietę jest podkreślenie jednej lub więcej odpowiedzi na poszczególne pytania.
Badana grupa
Badanie Ankietą Aktywności Zawodowej zostało przeprowadzone w roku szkolnym 2003/2004 wśród 100 osób bezrobotnych zarejestrowanych w PUP w Łomży. Analiza wyników objęła: 41 mężczyzn i 57 kobiet. Dwie ankiety zostały pominięte w analizie ze względu na niepełne udzielenie odpowiedzi co uniemożliwiało właściwą interpretację wyników.
Przy analizie wyników uwzględniono następujące czynniki: płeć, wiek i czas pozostawania bez pracy. Przeprowadzono dwie analizy: I analiza miała na celu sprawdzenie w jaki sposób zarówno wiek jak i płeć wpływa na aktywność zawodową osób pozostających bez pracy; II analiza miała na celu sprawdzenie, jak czas pozostawania bez pracy oraz płeć wpływa na ocenę własnej aktywności zawodowej przez osoby bezrobotne.
W I analizie osoby bezrobotne: mężczyźni i kobiety zostali podzieleni na trzy grupy wiekowe: 18-25 lat, 26-36 lat, 37-54 lata. W II analizie osoby bezrobotne: mężczyźni i kobiety zostali podzieleni na dwie grupy: I grupa: osoby, których okres pozostawania bez pracy trwa od 1 m.-ca do roku i 6 m.-cy.; II grupa osób: czas pozostawania bez pracy obejmuje okres od 2 lat i więcej. W losowo dobranej grupie nie znalazły się osoby, których czas pozostawania bez pracy mieściłby się w przedziale od 1 rok i 7 m.-cy do 2 lat.
Wnioski z badań ankietowych
1. Osoby bezrobotne bez względu na wiek, płeć i czas trwania bezrobocia uważają, iż głównie czynniki zewnętrzne: sytuacja gospodarcza kraju, brak ofert pracy oraz brak miejsc pracy są powodem trudności w znalezieniu pracy.
2. Osoby bezrobotne najczęściej szukają pracy na terenie miejsca zamieszkania.
3. Wiek ma wpływ na częstotliwość stosowania różnych form szukania pracy.
4. Płeć i czas trwania bezrobocia nie mają wpływu na stosowanie różnych form szukania pracy.
5. Najczęstszymi formami poszukiwania pracy są na I miejscu: przeglądanie ofert pracy w prasie, na II miejscu: przeglądanie ofert pracy w Urzędzie Pracy, na III miejscu: poszukiwanie pracy przez znajomych.
6. Osoby bezrobotne w przedziale wiekowym: 18-25lat jak i 37-54 lat najczęściej szukają pracy przez przeglądanie ofert pracy w prasie, natomiast osoby bezrobotne w wieku:26-36 lat najczęściej przeglądają oferty pracy w Urzędzie Pracy.
7. Płeć oraz wiek mają wpływ na różnice w postrzeganiu i przeżywaniu bezrobocia.
8. Ponad połowa osób bezrobotnych nie ma możliwości podjęcia kursu lub nauki w trybie zaocznym.
9. Płeć i czas trwania bezrobocia ma wpływ na podejmowanie określonego rodzaju kursu.
10. Osoby o krótkim okresie bezrobocia częściej podejmują kursy kwalifikacyjne niż osoby o długim okresie bezrobocia.
11. Kobiety bezrobotne, które mają możliwość podjęcia nauki bez względu na wiek znacznie częściej niż mężczyźni korzystają z kursów podnoszących kwalifikacje.
12. Mężczyźni o długotrwałym okresie bezrobocia zdecydowanie częściej niż kobiety o tym samym stażu bezrobocia podejmują kursy mające na celu przekwalifikowanie się na inny zawód.
13. Zdaniem osób bezrobotnych, bez względu na wiek, płeć i czas trwania bezrobocia ukończenie kursu nie gwarantuje znalezienia pracy.
14. Zdecydowana większość osób bezrobotnych bez względu na wiek, płeć i czas trwania bezrobocia deklaruje, iż posiada sprecyzowane zainteresowania zawodowe oraz potrzebne kwalifikacje do podjęcia pracy.
15. Płeć i wiek ma wpływ na pojawienie się uczuć negatywnych lub pozytywnego nastawienia w sytuacji braku pracy.
16. Czas trwania bezrobocia nie różnicuje osób bezrobotnych w natężeniu uczuć negatywnych lub postawy mobilizacji do szukania pracy.
17. U osób bezrobotnych w wieku młodzieńczym pozytywne nastawienie do sytuacji braku pracy góruje nad uczuciami negatywnymi.
18. U kobiet o krótkim jak i długim okresie bezrobocia dominują uczucia negatywne a zwłaszcza lęk, gdy tymczasem u mężczyzn niezależnie od czasu trwania bezrobocia obserwuje się przewagę postawy mobilizującej do nie poddawania się zaistniałej sytuacji i szukania pracy.
19. Wiek, płeć i czas trwania bezrobocia różnicują przyczyny obniżające aktywność w poszukiwaniu pracy.
20. Główną przyczyną obniżającą aktywność poszukiwania pracy u osób w wieku młodzieńczym jest nauka i praca dorywcza.
21. Główną przyczyną obniżającą aktywność poszukiwania pracy u kobiet w wieku średnim jest wychowywanie dzieci.
22. Główną przyczyną obniżającą aktywność poszukiwania pracy u mężczyzn w wieku średnim jest zniechęcenie.
23. Główna przyczyną obniżającą aktywność poszukiwania pracy u kobiet w wieku 37-54 lata jest prowadzenie domu i zniechęcenie.
24. Główną przyczyną obniżającą aktywność poszukiwania pracy u mężczyzn w wieku 37-54 lata jest praca dorywcza i zniechęcenie.
25. Brak pracy powoduje u kobiet bez względu na czas trwania bezrobocia lęk o byt rodziny i lęk o przyszłość.
26. Brak pracy powoduje u mężczyzn bez względu na czas trwania bezrobocia mobilizację sił do szukania pracy i postanowienie nie poddawania się zaistniałej sytuacji.
Pod pojęciem „osoba bezrobotna” będziemy tutaj rozumieć osobę zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia, znajdującą się w sytuacji wymuszonego braku aktywności zawodowej, która nie uczy się w szkole w systemie dziennym i jest zarejestrowana we właściwym dla miejsca zameldowania powiatowym urzędzie pracy ( Bańka 1995; Ustawa o Zatrudnieniu i Bezrobociu z dn. 14. 12. 1994).
Samo pojęcie bezrobocia S. Podobiński ujmuje przez porównanie do słów o tym samym przedrostku: „bez” – jak np. bezdomność, bezczynność, bezpotomność, co ujawnia pewien brak, niedosyt, mniej lub bardziej dotkliwie odczuwany. W obecnej pracy pojęcie bezrobocia będziemy definiować za J. Terelakiem (1993) jako stan, w którym człowiek w dramatyczny sposób pozbawiony jest stałych dochodów jako ekwiwalentu za wykonywaną pracę i który znacznie ogranicza wykorzystanie własnych umiejętności zawodowych.
Według M. A. Manek (1991) bezrobocie jako zjawisko ekonomiczno-społeczne występuje na całym świecie. W Polsce uregulowania prawne dotyczące zjawiska bezrobocia pojawiły się dopiero w 1990 r., jednak zdaniem naukowców mimo, że w PRL nie istniało bezrobocie strukturalne to występowało bezrobocie ukryte mające określone obszary, którymi były m.in.: trudności niektórych osób w znalezieniu pracy zgodnie z wyuczoną specjalnością, fluktuacja kadr. Najwięcej badań wśród osób bezrobotnych zostało przeprowadzonych w Stanach Zjednoczonych. W Polsce badania w tym zakresie prowadziły m.in.: A. Chudzicka i K. Skarżyńska. Bezrobocie niesie ze sobą rozliczne skutki, które dotykają człowieka na płaszczyźnie ekonomicznej, społecznej, psychicznej i duchowej. T. Tomaszewski analizując wyniki badań przeprowadzonych wśród bezrobotnych wymienił liczne konsekwencje braku pracy. Jego zdaniem bezrobocie powoduje: poczucie małej wartości i upokorzenie, izolowanie się od otoczenia, stres, agresję, depresję, apatię, osłabienie aktywności fizycznej i psychicznej, osłabienie wiary religijnej, wzrost wpływu rzeczy materialnych na przebieg zjawisk psychicznych, zaburzenia myślenia o przyszłości, którą można przewidywać i kontrolować (Manek 1991).
W literaturze przedmiotu podaje się następujące czynniki mające wpływ na aktywność poszukiwania pracy przez osoby bezrobotne: płeć, wiek i czas trwania bezrobocia. Te właśnie czynniki stały się przedmiotem obecnych badań ankietowych.
Wiek osoby pozostającej bez pracy.
Według A. Bańki i R. Derbis (1995) bezrobocie ma w różnych fazach życia jednostki inne znaczenie. Bezczynność i bierność zawodowa jest dla części młodzieży bezrobotnej stylem życia w równym stopniu atrakcyjnym co naturalnym. Jest to wrażenie przedłużonych „wakacji” i fascynacja rozrywkowym stylem życia. Inaczej postrzegana jest bezczynność oraz bierność zawodowa przez bezrobotnych w okresie pełnej dorosłości. W tej fazie życia najważniejszy jest ekonomiczny aspekt bezrobocia, który wiąże się ze zmniejszonymi dochodami finansowymi i koniecznością obniżenia standardu życia. W fazie kończenia kariery pracy, wycofywanie się z aktywności zawodowej w zastępcze formy działania jest naturalnym procesem i zadaniem życiowym. Bezrobocie w okresie przedemerytalnym rzadko przybiera formę masową. W wielu badaniach (Kalbarczyk 1999) nad konsekwencjami psychologicznymi bezrobocia jako czynnik decydujący występuje wiek osób bezrobotnych. Zwykle najniższy poziom zdrowia psychicznego odnotowuje się w grupie bezrobotnych w średnim wieku, stosunkowo najwyższy natomiast w grupie młodych bezrobotnych – do 24 roku życia.
Czas trwania bezrobocia
Nowsze badania potwierdzają, że wszystkie negatywne konsekwencje utraty pracy pojawiają się w przeciągu 3 do 6 miesięcy od tego zdarzenia i stabilizują się po upływie tego czasu. Bezrobocie długoterminowe – powyżej 6 miesięcy uznawane jest za najbardziej szkodliwe i nie poddające się interwencji zewnętrznej. W miarę upływu czasu pozostawania bez pracy, następuje też stopniowe osłabienie motywacji, spadek aktywności poszukiwań, zwiększa się natomiast poczucie frustracji (Kalbarczyk 1999).
Płeć
Rynek pracy wobec obu płci stawia odmienne wymagania, oferując im też inne możliwości. Zdaniem autorów wiele kobiet, które utraciły pracę, nie czują się osobami bezrobotnymi, gdyż mogą poświęcić się pracy związanej z prowadzeniem domu i wychowywaniem dzieci co określone jest jako nieoficjalne wykonywanie swego zawodu.
Metoda i materiał badań
Narzędzie badawcze
W oparciu o w/w informacje na temat bezrobocia postanowiono opracować na użytek Odziału Terenowego WUP w Łomży: „Ankietę Aktywności Zawodowej” dla osób bezrobotnych. Ankieta ta składa się z dwunastu pytań w tym jedenaście pytań zawiera kilka odpowiedzi do wyboru. Zadaniem osoby wypełniającej ankietę jest podkreślenie jednej lub więcej odpowiedzi na poszczególne pytania.
Badana grupa
Badanie Ankietą Aktywności Zawodowej zostało przeprowadzone w roku szkolnym 2003/2004 wśród 100 osób bezrobotnych zarejestrowanych w PUP w Łomży. Analiza wyników objęła: 41 mężczyzn i 57 kobiet. Dwie ankiety zostały pominięte w analizie ze względu na niepełne udzielenie odpowiedzi co uniemożliwiało właściwą interpretację wyników.
Przy analizie wyników uwzględniono następujące czynniki: płeć, wiek i czas pozostawania bez pracy. Przeprowadzono dwie analizy: I analiza miała na celu sprawdzenie w jaki sposób zarówno wiek jak i płeć wpływa na aktywność zawodową osób pozostających bez pracy; II analiza miała na celu sprawdzenie, jak czas pozostawania bez pracy oraz płeć wpływa na ocenę własnej aktywności zawodowej przez osoby bezrobotne.
W I analizie osoby bezrobotne: mężczyźni i kobiety zostali podzieleni na trzy grupy wiekowe: 18-25 lat, 26-36 lat, 37-54 lata. W II analizie osoby bezrobotne: mężczyźni i kobiety zostali podzieleni na dwie grupy: I grupa: osoby, których okres pozostawania bez pracy trwa od 1 m.-ca do roku i 6 m.-cy.; II grupa osób: czas pozostawania bez pracy obejmuje okres od 2 lat i więcej. W losowo dobranej grupie nie znalazły się osoby, których czas pozostawania bez pracy mieściłby się w przedziale od 1 rok i 7 m.-cy do 2 lat.
Wnioski z badań ankietowych
1. Osoby bezrobotne bez względu na wiek, płeć i czas trwania bezrobocia uważają, iż głównie czynniki zewnętrzne: sytuacja gospodarcza kraju, brak ofert pracy oraz brak miejsc pracy są powodem trudności w znalezieniu pracy.
2. Osoby bezrobotne najczęściej szukają pracy na terenie miejsca zamieszkania.
3. Wiek ma wpływ na częstotliwość stosowania różnych form szukania pracy.
4. Płeć i czas trwania bezrobocia nie mają wpływu na stosowanie różnych form szukania pracy.
5. Najczęstszymi formami poszukiwania pracy są na I miejscu: przeglądanie ofert pracy w prasie, na II miejscu: przeglądanie ofert pracy w Urzędzie Pracy, na III miejscu: poszukiwanie pracy przez znajomych.
6. Osoby bezrobotne w przedziale wiekowym: 18-25lat jak i 37-54 lat najczęściej szukają pracy przez przeglądanie ofert pracy w prasie, natomiast osoby bezrobotne w wieku:26-36 lat najczęściej przeglądają oferty pracy w Urzędzie Pracy.
7. Płeć oraz wiek mają wpływ na różnice w postrzeganiu i przeżywaniu bezrobocia.
8. Ponad połowa osób bezrobotnych nie ma możliwości podjęcia kursu lub nauki w trybie zaocznym.
9. Płeć i czas trwania bezrobocia ma wpływ na podejmowanie określonego rodzaju kursu.
10. Osoby o krótkim okresie bezrobocia częściej podejmują kursy kwalifikacyjne niż osoby o długim okresie bezrobocia.
11. Kobiety bezrobotne, które mają możliwość podjęcia nauki bez względu na wiek znacznie częściej niż mężczyźni korzystają z kursów podnoszących kwalifikacje.
12. Mężczyźni o długotrwałym okresie bezrobocia zdecydowanie częściej niż kobiety o tym samym stażu bezrobocia podejmują kursy mające na celu przekwalifikowanie się na inny zawód.
13. Zdaniem osób bezrobotnych, bez względu na wiek, płeć i czas trwania bezrobocia ukończenie kursu nie gwarantuje znalezienia pracy.
14. Zdecydowana większość osób bezrobotnych bez względu na wiek, płeć i czas trwania bezrobocia deklaruje, iż posiada sprecyzowane zainteresowania zawodowe oraz potrzebne kwalifikacje do podjęcia pracy.
15. Płeć i wiek ma wpływ na pojawienie się uczuć negatywnych lub pozytywnego nastawienia w sytuacji braku pracy.
16. Czas trwania bezrobocia nie różnicuje osób bezrobotnych w natężeniu uczuć negatywnych lub postawy mobilizacji do szukania pracy.
17. U osób bezrobotnych w wieku młodzieńczym pozytywne nastawienie do sytuacji braku pracy góruje nad uczuciami negatywnymi.
18. U kobiet o krótkim jak i długim okresie bezrobocia dominują uczucia negatywne a zwłaszcza lęk, gdy tymczasem u mężczyzn niezależnie od czasu trwania bezrobocia obserwuje się przewagę postawy mobilizującej do nie poddawania się zaistniałej sytuacji i szukania pracy.
19. Wiek, płeć i czas trwania bezrobocia różnicują przyczyny obniżające aktywność w poszukiwaniu pracy.
20. Główną przyczyną obniżającą aktywność poszukiwania pracy u osób w wieku młodzieńczym jest nauka i praca dorywcza.
21. Główną przyczyną obniżającą aktywność poszukiwania pracy u kobiet w wieku średnim jest wychowywanie dzieci.
22. Główną przyczyną obniżającą aktywność poszukiwania pracy u mężczyzn w wieku średnim jest zniechęcenie.
23. Główna przyczyną obniżającą aktywność poszukiwania pracy u kobiet w wieku 37-54 lata jest prowadzenie domu i zniechęcenie.
24. Główną przyczyną obniżającą aktywność poszukiwania pracy u mężczyzn w wieku 37-54 lata jest praca dorywcza i zniechęcenie.
25. Brak pracy powoduje u kobiet bez względu na czas trwania bezrobocia lęk o byt rodziny i lęk o przyszłość.
26. Brak pracy powoduje u mężczyzn bez względu na czas trwania bezrobocia mobilizację sił do szukania pracy i postanowienie nie poddawania się zaistniałej sytuacji.
