BIP - Starostwa Powiatowego w Łomży

O motywach przyrodniczych w ekslibrisach

Na przełomie XV i XVI wieku rozwój bibliofilstwa i kolekcjonerstwa książek w ówczesnej Europie przyczynił się do powstawania ekslibrisów, czyli małych ozdobnych karteczek papieru z napisem w języku łacińskim ex libris oraz imieniem i nazwiskiem osoby, do której należał dany księgozbiór. Były one naklejane na wewnętrznej stronie okładki książki.
Spolszczona nazwa ekslibris pochodzi od łacińskiego zwrotu ex libris i oznacza dosłownie z książek lub z księgozbioru. Ekslibrisy są bowiem znakami własnościowymi książki, określającymi przynależność tejże do konkretnej osoby, względnie instytucji.
Pierwsze ekslibrisy pojawiły się w Europie około 1470 roku w Bawarii, zaś w roku 1498 na terenie Szwajcarii. Pierwszy polski ekslibris należał do Macieja Drzewickiego, ówczesnego biskupa kujawskiego we Włocławku, późniejszego prymasa Polski. Powstał ten ekslibris w 1516 roku i wydrukowany został w oficynie Hieronima Wietora w Wiedniu. Jest to drzeworyt w rycinie, którego nieznany nam drzeworytnik wyrytował w pięknej renesansowej arkadzie herb rodowy biskupa – Ciołek – z insygniami władzy biskupiej. Jest to zarazem bezdyskusyjnie pierwszy polski znak książkowy o motywie właśnie przyrodniczym, bo herb biskupa to wyobrażenie ciołka, czyli buhaja (zwierzę domowe) oraz kiście winogron (symbol kapłaństwa).
Współcześnie stały się ekslibrisy niezwykle powszechne w życiu, a także są lubianym i popularnym obiektem zbieractwa. Prezentowana obecnie wystawa w Muzeum Przyrody w Drozdowie to ekspozycja tematyczna pod nazwą „PRZYRODA W EKSLIBRISACH”. Składa się ze 183 ekslibrisów zawierających szeroko pojęte motywy przyrodnicze. Ich twórcami jest 55 grafików z następujących krajów: Argentyna, Czechy, Estonia, Francja, Hiszpania, Jugosławia, Kazachstan, Łotwa, Niemcy, Rumunia, Słowacja, Ukraina, Węgry, Włochy oraz Polska.
Spośród autorów krajowych na wystawie można obejrzeć m.in. prace Ryszarda Bandosa z Warszawy, Juliusza Szczęsnego Batury z Augustowa, Czesława Kelmy z Poznania, Krzysztofa Kmiecia z Krakowa, Jerzego Napieracza z Krakowa, Zbigniewa Osenkowskiego z Sanoka oraz Eugenii Siejkowskiej z Żagania. Graficy zagraniczni, których ekslibrisy znalazły się na wystawie to m.in. Viktor Chrenko ze Słowacji, Dušan Janoušek z Czech, Mariaelisa Leboroni z Włoch (aż 20 wielobarwnych drzeworytów), Wasilij Leonienko z Ukrainy, Helga Schroth z Niemiec oraz Aleksiej Wierieszczagin i Marzija Żaksygarina – oboje z Kazachstanu.
Wystawa ta ma dla mnie duże znaczenie, gdyż zorganizowana została w roku 30-lecia mojej działalności jako kolekcjonera ekslibrisów. Pragnę tą drogą podziękować Dyrekcji Muzeum Przyrody w Drozdowie za jej urządzenie. Dziękuję także tym wszystkim, którzy brali udział przy jej przygotowaniu. Zapraszam do jej zwiedzenia.
Józef Tadeusz Czosnyka
z Wojcieszowa