Starosta Łomżyński Lech Marek Szabłowski ciepło powitał w piątkowy poranek przybyłą na spotkanie młodzież wraz z towarzyszącymi im Zastępcą Dyrektora Szkoły Podstawowej w Konarzycach Sławomirem Dębek oraz nauczycielami: Bogusławą Miciurą, Alicją Pauliną Nowakowską i Agnieszką Tchórzewską. Wyraził nadzieję, że lekcje staną się tradycją Powiatu Łomżyńskiego - ta jest druga. W ubiegłym roku młodzież uczestniczyła w debacie "Niepodległość! Solidarność! Samorządność!". Pan Starosta podkreślił, jak niecodzienna będzie to forma poszerzenia wiedzy o historii powojennej, za sprawą bohaterki tego wydarzenia - Pani Haliny Gerwat. Przedstawił też dr hab. Krzysztofa Sychowicza - Naczelnika Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Białymstoku, prof. ANS w Łomży oraz Wicestarostę Marię Dziekońską jako inicjatorkę żywych lekcji organizowanych w Starostwie Powiatowym w Łomży, przekazując Wicestaroście prowadzenie spotkania.
Wicestarosta Łomżyński Maria Dziekońska przybliżyła formułę spotkania oraz sylwetkę Pani Haliny. Następnie oddała głos Naczelnikowi OBBH IPN w Białymstoku - dr hab. Krzysztofowi Sychowiczowi, który mówił o propagandzie i manipulacji, będącymi narzędziami komunistycznych władz używanymi w indoktrynacji społeczeństwa. Stosowanie przemilczeń, pomijanie części informacji, multiplikacja wybranych informacji, wywoływanie sensacji - to tylko niektóre ze stosowanych technik przez Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego PRL. Profesor Sychowicz przypomniał narracje propagandowe i edukacyjne zarówno podręczników szkolnych, jak i literatury tworzonej na użytek władzy, która swoje umocowanie miała poza granicami Polski - w Moskwie.
Młodzież wysłuchała wystąpienia Pana Profesora z uwagą, nagradzając prelekcję brawami. Po pierwszym wystąpieniu zmieniono formułę wydarzenia na moderowaną dyskusję.
Wicestarosta Maria Dziekońska przybliżyła przybyłym genezę dzisiejszej lekcji, opartej na świadectwie Pani Haliny Gerwat - ur. w 1931 roku w Bronowie koło Wizny, będącej członkiem Korpusu Weteranów Walk o Niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej. Pani Wicestarosta podkreśliła, że Pani Halina i Jej Rodzina dała dowód spójnego, opartego na prawdzie świadectwa życia, w którym głoszone poglądy poparte zostały konkretnymi czynami, mimo iż cena za to była niezwykle wysoka. Mówiła do młodzieży również o postrzeganiu rzeczy - o tym, że przyjmujemy często za pewnik, iż jeśli my coś wiemy lub znamy, to uważamy, że inni posiadają podobną wiedzę. A wcale tak nie jest. Podobnie sprawa ma się z pojęciami określającymi coś co funkcjonuje współcześnie - jest nam znane. 20, 30, 50 lat temu mogło mieć zupełnie inny charakter. Pokazane to zostało na przykładzie sądu. Pani Wicestarosta poprosiła prof. Sychowicza, żeby przybliżył działanie Wojskowych Sądów Doraźnych po II Wojnie Światowej. Wskazała też na poszukiwanie źródeł wypowiedzi oraz zapoznawanie się z całą treścią, a nie tylko jej wycinkiem. Podkreśliła też istotę kontekstu sytuacji historycznych.
Pani Halina Gerwat mówiła do młodzieży o tym, że nie miała dzieciństwa, gdyż zabrała je wojna. Pani Halina opowiadała o ukrywających się żołnierzach AK, partyzantach, obławach niemieckich oraz jej roli, którą wyznaczali Jej Rodzice - pomocy przy rannych, przenoszenia informacji, pracy, ale też i zagrożeniach, z których jako dziecko nie w pełni zdawała sobie sprawę. Przykładem tego było pokonanie zasieków z drutu kolczastego odgradzających łąki, żeby powiadomić ukrywających się na nich ludzi o nadjeżdżających pojazdach okupanta niemieckiego. Drut kolczasty odgradzał zaminowane pole, które Pani Halina szczęśliwie pokonała jedynie z lekkimi zadrapaniami. W 1945 roku, gdy aresztowano najpierw Ojca, następnie Matkę i Brata - została sama. Musiała rzucić szkołę (Liceum Ogólnokształcące przy ul. Bernatowicza). Przez 2 lata w zamian za dach nad głową była, jak to sama określiła "służącą". Przeżyć pomogli Jej obcy ludzie. Później wykształcenie zdobywała z niemałym trudem, kosztem snu i niewygody, ale udało się. Młodzież uczestnicząca w wydarzeniu była dokładnie w wieku Pani Haliny na koniec wojny. Poproszona została o postawienie siebie w Jej sytuacji. Pani Halina apelowała, by doceniali posiadane dzisiaj udogodnienia i kochali Polskę.
Zarówno Profesor, jak i Wicestarosta apelowali do młodych, żeby myśleli samodzielnie, czerpali wiedzę z różnych źródeł i interesowali się historią, gdyż jest to historia nas - zgromadzonych w tej sali.
Na zakończenie wręczone zostały podziękowania z udział w żywej lekcji historii.
W wydarzeniu zorganizowanym 14 kwietnia 2023 r. o godz. 8:30 w sali konferencyjnej Starostwa Powiatowego w Łomży wzięło udział ponad 120 uczniów klas VII i VIII ze szkół podstawowych z terenu Powiatu Łomżyńskiego:
- Szkoła Podstawowa im. ppor. dh. Jadwigi Dziekońskiej ps. "Jadzia" w Konarzycach,
- Zespół Szkół Samorządowych w Jedwabnem,
- Szkoła Podstawowa w Podgórzu im. Ks. Kardynała Stefana Wyszyńskiego,
- Szkoła Podstawowa im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Wygodzie.
Zainteresowanie wydarzeniem było tak duże, że w tym terminie mogliśmy przyjąć jedynie część chętnych.
