24 marca obchodzony jest Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką. Został on ustanowiony przez Parlament w 2018 r. 24 marca 1944 r. w Markowej k. Łańcuta doszło do zbrodni, która stała się symbolem niemieckich represji stosowanych wobec Polaków pomagających Żydom. W wyniku donosu granatowego policjanta, Niemcy zjawili się w gospodarstwie Wiktorii i Józefa Ulmów, którzy wychowywali sześcioro dzieci i niebawem spodziewali się narodzin kolejnego. Ukrywali też ośmioro Żydów. Wszyscy zostali zamordowani na miejscu.
Na naszym terenie jednym z takich Polaków był Antoni Kenigsman, rolnik zamieszkały w Mikołajkach, zamordowany przez Niemców w czasie okupacji za udzielenie pomocy trzem osobom: 60 – letniego łomżyńskiego kupca Całkę i dwójkę nastolatków nieznanych z imienia i nazwiska, należących do społeczności żydowskiej, zamordowanych przez Niemców w maju 1942 roku.
W ramach programu „Zawołani po imieniu” realizowanego przez Instytut Pileckiego w dniu 2 lipca 2021 roku w Mikołajkach koło Łomży odsłonięto tablicę upamiętniającą Antoniego Kenigsmana i wydarzenia z 1942 roku.
W piątek 24 marca 2023 r. Wicestarosta Łomżyński Maria Dziekońska i Dyrektor Powiatowego Urzędu Pracy w Łomży Elżbieta Teresa Olejniczak złożyły kwiaty przed pomnikiem zamordowanego Antoniego Kenigsmana.
„Zawołani po imieniu” to inicjatywa, która wydobywa z niepamięci historie Polaków, którzy za ratowanie Żydów od zagłady zapłacili życiem własnym i swoich najbliższych. Ich losy dotychczas najczęściej nie istniały w pamięci zbiorowej, pozostając jedynie w rodzinnych przekazach lub najbliższym otoczeniu. Poszukiwaniom archiwalnym, które służą dokładnemu odtworzeniu przebiegu wydarzeń, towarzyszą wizyty w miejscach zbrodni – najczęściej w małych miejscowościach i wsiach, wywiady ze świadkami oraz zbieranie notacji filmowych. Kluczowe znaczenie ma nawiązanie relacji z rodzinami zamordowanych i potomkami ratowanych Żydów, jeśli tym ostatnim udało się przeżyć. W każdym przypadku punktem kulminacyjnym jest odsłonięcie kamienia z inskrypcją, która upamiętnia zamordowanych Polaków oraz ratowanych Żydów, którzy zginęli wraz z nimi. Staje się on trwałym znakiem pamięci o bohaterach w przestrzeni publicznej – tam, gdzie tragiczne wydarzenia miały miejsce. Program prowadzony jest od marca 2019 roku.
Cześć i chwała Bohaterom!
