Podczas konferencji odbywającej się w Muzeum Diecezjalnym w Łomży w dniu 9 marca 2023 r. rozmawiano m.in. o początkach kształtowania się osadnictwa w Starej Łomży i lokacji pierwszego kościoła na Wzgórzu św. Wawrzyńca, w historycznym kontekście misji ewangelizacyjnej św. Brunona z Kwerfurtu, czyli powstaniu kościoła w Starej Łomży około roku 1000 wraz ze wzrostem wiary na Mazowszu. Prelekcje wygłosili: ks. dr hab. Józef Łupiński z UKSW, dr hab. Krzysztof Sychowicz i archeolog Antoni Smoliński.
Ks. dr hab. Józef Łupiński mówił o życiu i działalności, patrona Diecezji Łomżyńskiej, św. Brunonie z Kwerfurtu. Dr hab. Krzysztof Sychowicz, prof. ANS w Łomży, o znaczeniu dla początków rozwoju Łomży grodziska Królowej Bony i miejsca lokacji pierwszego kościoła na północno-wschodnim Mazowszu, a archeolog Antoni Smoliński przedstawił sprawozdanie z ostatniego sezonu badań na działce nr 144 w Starej Łomży.
Wójt Gminy Łomża Piotr Kłys podczas wystąpienia mówił "Ta historia, historia chrystianizacyjnej misji św. Brunona z Kwerfurtu jest wpisana w insygnia Gminy Łomża. W herbie gminy mamy ruszt symbolizujący św. Wawrzyńca, patrona pierwszego kościoła na północno-wschodnim Mazowszu, mamy drewnianą bramę wczesnośredniowiecznego grodziska w Starej Łomży i głowę jelenia z historycznego herbu miasta. Na naszym sztandarze mamy daty: 1000 rok – założenia parafii i 1410 rok – pierwszej pisanej wzmianki o Starej Łomży, który oznacza datę przeniesienia parafii ze Starej Łomży do Łomży".
Antoni Smoliński absolwent archeologii Uniwersytetu Warszawskiego. Od ponad 20 lat szuka w Starej Łomży śladów po świętym Brunonie z Kwerfurtu. Podczas swojego wystąpienia mówił "Wyniki badań oraz zagłębienie się w historię kościoła Św. Wawrzyńca dały mi podstawy, by sądzić, że z działalnością funkcjonującego na wzgórzu kościoła związany jest obszar rozciągający się pomiędzy nim samym a grodziskiem". Archeolog bardzo często podkreśla, że uwieńczeniem jego pracy byłoby odkrycie grobu św. Brunona.
Archeolog Antoni Smoliński w rozmowie z Wicestarostą Marią Dziekońską podkreślił, iż to, że dotychczas nie znalazł grobu Św. Brunona, spowodowało kolejne odkrycia na Wzgórzu, które są bardzo ważne dla historii tego regionu. Jest to droga, która zobaczymy, gdzie nas doprowadzi.
Około 1000 lat temu na ziemiach łomżyńskich powstała pierwsza parafia. Obiekt został odkryty między Wzgórzem św. Wawrzyńca, a Górą Królowej Bony. Wznowienie poszukiwań miało duże znaczenie dla Biskupa Łomżyńskiego Stanisława Stefanka. Doświadczenie badacza podpowiadało mu aby zbadać teren, który zauważył na przeciwległej skarpie doliny, sąsiadującej od południa ze Wzgórzem św. Wawrzyńca, nienaturalne zagłębienie w zboczu. Archeolog pamiętając wspomnienie Antoniego Drozda o 10 zakonnikach, a może 18 postanowił zbadać teren. Z końcem października 2022 r. Antoni Smoliński przystąpił do prac związanych z odkrywaniem nowej historii tego terenu. Zagłębie w zboczu doliny na wysokim tarasie Narwi udało się ponownie odkryć od góry i rozpocząć badania nieci. Wykop ma rozmiary około 8 metrów na około 5 metrów. Jak twierdzi Antoni Smoliński odkryto tam obiekty sprzed około tysiąca lat. Święty Brunon zginął śmiercią męczeńską w roku 1009. Znaleziska są pieczołowicie posegregowane, a są to kawałki ceramiki, pozostałości po glinianych naczyniach. Najprawdopodobniej pochodzą z przełomu X w. i XI. wieku, a może z pierwszej połowy XI wieku, o czym świadczy charakterystyczne wzornictwo.
W wydarzeniu udział wzięli m.in. Biskup Diecezjalny Łomżyński Janusz Stepnowski oraz Biskup Pomocniczy Łomżyński Tadeusz Bronakowski.
Organizatorzy: Gmina Łomża, Muzeum Diecezjalne w Łomży, Stowarzyszenie “Mój Dom”.
