Powiat Łomżyński w obecnej formule - jako powiat ziemski - działa od 1 stycznia 1999 roku.
Powiat Łomżyński jest jednym z 17 powiatów w województwie podlaskim, na które sklada się 14 powiatów ziemskich i 3 grodzkie.
Powiat powstał w wyniku ostatniej reformy administracyjnej - ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa (Dz. U. Nr 96 poz. 603)1 wprowadziła na mapę Polski, po raz kolejny, powiaty. Ich nazwy, granice - przynależność do województw i objęcie swoim zasięgiem poszczególnych gmin określony został w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów (Dz. U. Nr 103 poz. 652)2.
Powiaty powróciły do podziału administracyjnego kraju po 23 latach niebytu, uprzednio zniesione ustawą z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych (Dz. U. Nr 16 poz. 91)3. W miejsce powiatów wprowadzono wówczas większą liczbę województw - 49. Do 1975 roku obecny Powiat Łomżyński (ziemski) i Powiat Łomża (grodzki) stanowiły jeden Powiat - Powiat Łomżyński, należący do ówczesnego województwa białostockiego - od 18 sierpnia 1945 roku. Tego dnia wszedł w życie dekret z dnia 7 lipca 1945 r. o zmianie granic województw: śląskiego, krakowskiego, kieleckiego, białostockiego i warszawskiego (Dz. U. Nr 27 poz. 167)4, który włączył do obszaru województwa białostockiego z województwa warszawskiego powiat łomżyński.
1 http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19980960603/O/D19980603.pdf
2 http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19981030652/O/D19980652.pdf
3 http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19750160091/O/D19750091.pdf
4 http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19450270167/O/D19450167.pdf