Inspekcja Handlowa od 2003 r. bada jakość paliwa oferowanego na rynku. W czasie pierwszej kontroli odsetek próbek paliw ciekłych niespełniających wymogów jakościowych wyniósł 30 proc. W kolejnych latach ilość stwierdzanych nieprawidłowości znacząco spadła i utrzymuje się na poziomie poniżej 5 proc.

Od ośmiu lat obowiązuje ustawa o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw pozwalająca na kontrolę na każdym etapie dystrybucji – od wytwórcy poprzez magazyny, hurtownie, transport aż po stacje paliwowe. Kontrole obejmują niemal wszystkie rodzaje paliw dostępnych na rynku: olej napędowy, benzynę, gaz LPG i biopaliwa. Kontrole jakości paliw prowadzone są w dwóch odrębnych częściach. W ramach tzw. części europejskiej (celem jest monitorowanie paliw pod względem statystycznym) stacje do kontroli wyznaczane są losowo. Natomiast w ramach krajowej części systemu (celem jest m.in. przeciwdziałanie wprowadzaniu do obrotu paliw nie spełniających wymagań jakościowych)  paliwo badane jest na stacjach, na które skarżyli się kierowcy, wytypowanych przez organy ścigania oraz na tych gdzie w poprzednich latach stwierdzono nieprawidłowości.

Stacje wybrane losowo

Wyniki losowych kontroli przeprowadzonych w 2014 roku pokazują, że w porównaniu z rokiem poprzednim jakość paliw ciekłych na stacjach benzynowych poprawiła się. Spośród 931 próbek pobranych na 931 stacjach, norm nie spełniało 3,87 proc. (rok wcześniej było to 3,92 proc.). Pogorszyła się jakość oleju napędowego – zakwestionowano 6,45 proc. przebadanych próbek (rok wcześniej 5,42 proc.). Natomiast poprawiła się jakość  benzyny - wymaganiom nie odpowiadało 1,89 proc. próbek (w 2013 roku – 2,78 proc.). Przeprowadzone w 2014 roku losowe kontrole jakości gazu LPG wykazały nieprawidłowości w przypadku 0,98 proc. spośród 408 sprawdzonych próbek (rok wcześniej było to 2,31 proc.).

Najwięcej odstępstw od norm jakościowych paliw ciekłych stwierdzono w województwach: łódzkim – 7,27 proc. próbek, wielkopolskim – 6,82 proc. próbek, podkarpackim – 6,12 proc. próbek i dolnośląskim – 5,97 proc. próbek. Nieprawidłowości nie odnotowano w województwach: kujawsko-pomorskim, lubuskim, opolskim i pomorskim.

Stacje, na które napłynęły skargi

Inspekcja Handlowa badała także paliwa na stacjach, na które skarżyli się kierowcy, wytypowanych przez organy ścigania oraz na tych gdzie w poprzednich latach stwierdzono nieprawidłowości. Kontrole objęły 527 próbek pobranych na 464 stacjach, zakwestionowano 12,52 proc. (rok wcześniej było to 7,8 proc.). Zastrzeżenia dotyczyły z reguły oleju napędowego – 18,26 proc. próbek (9,42 proc. w poprzednim roku). W przypadku  benzyny nieprawidłowości stwierdzono tylko w przypadku – 0,58  proc. próbek (4,62 proc. w poprzednim roku). W ramach kontroli gazu LPG nieprawidłowości stwierdzono w odniesieniu do 12,5 proc. spośród 56 zbadanych próbek.

Najwięcej odstępstw od wymagań jakościowych paliw ciekłych zanotowano w województwach: śląskim (45,24 proc. próbek), małopolskim (27,78 proc. próbek), opolskim 20 proc. próbek), lubelskim (18,75 proc.  próbek), świętokrzyskim (18,18 proc.  próbek) oraz łódzkim (17,50 proc.  próbek). Najmniej nieprawidłowości stwierdzono w województwie pomorskim (2,33 proc.  próbek).

Kwestionowane parametry

Aby ustalić, czy paliwo spełnia wymagania jakościowe określone w przepisach prawa, próbki paliw poddawane są badaniom laboratoryjnym w akredytowanych jednostkach.

W przypadku oleju napędowego najczęściej kwestionowanym parametrem była odporność na utlenianie podawana w godzinach (minimalna wartość wynosi 20 h).  Utlenianie objawia się mętnieniem paliwa i powstawaniem osadów żywicznych w zbiorniku i systemie zasilania. Prowadzić to może m.in. do zatykania filtrów paliwa,  zanieczyszczenia zaworów wtryskowych oraz innych usterek w różnych elementach układu paliwowego. Wśród najczęściej kwestionowanych parametrów oleju napędowego znalazła się też zbyt niska temperatura zapłonu. Stwarza to niebezpieczeństwo wybuchu oparów oleju podczas nalewania paliwa z dystrybutora do baku.

W przypadku benzyny najczęściej kwestionowano nieprawidłową prężność par, która prowadzi do kłopotów z uruchomieniem silnika, a nawet jego unieruchomienia. Zastrzeżenia budziło też m.in. niedotrzymanie wymagań RON – badawczej liczby oktanowej. Odstępstwo od minimalnej wartości tego parametru może być powodem występowania w silniku spalania stukowego, co oznacza nieprawidłowy przebieg spalania, powodujący głośną i nierównomierną pracę silnika oraz większe zużycie paliwa.

W przypadku gazu LPG zastrzeżenia najczęściej dotyczyły przekroczenia dopuszczalnego poziomu całkowitej zawartości siarki, co grozi korozją niektórych elementów silnika.

Działania Inspekcji Handlowej

W roku 2014 IH wydała 29 decyzji o wycofaniu z obrotu paliw ciekłych niespełniających norm oraz przekazała do Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki informacje dotyczące 115 stacji paliw i hurtowni, gdzie stwierdzono naruszenie warunków udzielonych koncesji na obrót paliwami ciekłymi oraz przepisów ustawy prawo energetyczne. Prezes URE ma kompetencje do zakazania sprzedaży paliwa tym przedsiębiorcom, którzy naruszają warunki koncesji.

W wyniku przeprowadzonych kontroli w 2014 roku IH skierowała do prokuratur 75 zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Celem prowadzonego postępowania jest ustalenie czy doszło do popełnienia przez kontrolowanego przedsiębiorcę czynu zabronionego. Dotychczas wszczęto postępowania w 50 przypadkach: do sądów skierowano 2 akty oskarżenia, 33 spraw umorzono m.in. z powodu braku znamion przestępstwa 3 są w toku. Obowiązujące przepisy przewidują surowe sankcje za obrót paliwem złej jakości – grzywnę w wysokości do 1 mln złotych lub karę pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.

Gdzie szukać informacji

Wyniki z ponad 6200 stacji i hurtowni paliw skontrolowanych w latach 2010-2014 przez Inspekcję Handlową na zlecenie UOKiK można znaleźć na stronie internetowej UOKiK na specjalnie przygotowanej mapie. Aplikacja umożliwia znalezienie stacji i hurtowni w konkretnej miejscowości. Pod mapą znajduje się legenda wyjaśniająca symbole i litery użyte w tabelach. Litera D oznacza, że próbka spełnia wymagania jakościowe (parametry) określone w  przepisach prawa.

Gdzie po pomoc ?

Jeżeli paliwo uszkodziło silnik narażając konsumenta na koszty naprawy, można złożyć reklamację u właściciela stacji, okazując dowód zakupu. Warto zawiadomić Inspekcję Handlową. Gdy sprzedawca nie zgodzi się z naszym żądaniem, można dochodzić swoich praw na drodze sądowej. O stacji, która sprzedaje paliwo złej jakości, można poinformować Urząd wykorzystując specjalny formularz.

Jeżeli podczas tankowania do pełna dystrybutor na stacji paliw wskazał większą ilość paliwa niż mieści się w baku pojazdu, zwróćmy się do Głównego Urzędu Miar. Inspektorzy Urzędu Miar mogą skontrolować wskazaną stację i sprawdzić, czy licznik w dystrybutorze wskazuje prawidłową ilość tankowanego paliwa.

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów publikuje informacje o wynikach kontroli prowadzonych przez organy Inspekcji Handlowej*. Aktualne listy skontrolowanych podmiotów wraz z wynikami badań jakości poszczególnych rodzajów paliw dostępne są na stronie internetowej UOKiK.

* Publikacja wyników kontroli na podstawie art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o Inspekcji Handlowej (Dz. U. z 2014 r., poz. 148 z późn. zm.)