2112 postanowień znajduje się obecnie w Rejestrze klauzul niedozwolonych. Tylko od początku 2010 roku wpisano tam łącznie 155 klauzul. Najwięcej – prawie 700 – dotyczy turystyki, usług finansowych i bankowych – 183, nieruchomości – 247, edukacji – 198, ubezpieczeń – 72.
Rejestr to zbiór postanowień uznanych wyrokiem sądu za niedozwolone. Znajdziemy go na stronie UOKiK, a wpis do niego oznacza, że postanowienie jest nieważne i żadnemu przedsiębiorcy nie wolno go stosować. Złamanie tego zakazu grozi karą, którą może nałożyć Prezes UOKiK. Pozwy o uznanie postanowienia za niezgodne z prawem mogą kierować m.in. Prezes UOKiK, organizacje konsumenckie, rzecznicy konsumentów, a także sami konsumenci.
Co zrobić, gdy kasowniki w autobusie nie działają i nie możemy skasować biletu? Odpowiedź przynosi Rejestr. Sąd stwierdził, że pasażer, który nie może skasować biletu ponieważ żaden kasownik nie działa, nie może za to ponosić odpowiedzialności. W takiej sytuacji, jeżeli pasażer ma bilet, ale nie może go skasować, kontroler nie ma prawa potraktować go jako jadącego bez biletu i nie może nałożyć kary. Sąd stwierdził, że to przewoźnik odpowiada za naprawę kasowników. W Rejestrze znajdziemy także klauzule, zgodnie z którymi student musi przenieść na uczelnię prawa autorskie do swojej pracy dyplomowej czy wszystkich powstałych podczas nauki. Prawa autorskie, zgodnie z prawem, należą do autora pracy, a można je przenieść tylko na podstawie odrębnej umowy.
Sąd zakwestionował także klauzulę mówiącą o tym, że konsument może składać reklamację tylko przy odbiorze rzeczy z pralni, w przypadku kupna wycieczki last minute nie mógł stawiać takich samych wymagań co przy imprezach za pełną cenę. A właściciel klubu nie ponosił odpowiedzialności za urazy powstałe podczas ćwiczeń na siłowni. Warto przypomnieć, że nieprawidłowo wykonane usługi możemy reklamować. Wiele postanowień wpisywanych do Rejestru ogranicza odpowiedzialność przedsiębiorców za nienależyte wykonanie umowy, czy uprawnia do zmiany jej istotnych warunków – chociażby ceny mieszkania – bez możliwości wypowiedzenia kontraktu.
Rejestr umożliwia wyszukiwanie według różnych kryteriów, np. instytucji, która pozew skierowała do sądu, czy branży. Dzięki temu konsumenci w łatwy sposób mogą sprawdzić, czy umowa, którą chcą podpisać z biurem podróży nie zawiera niekorzystnych postanowień. Natomiast profesjonalni uczestnicy rynku w jego oparciu powinni opracowywać wzorce umów.
Urząd regularnie kontroluje wzorce umów pod kątem występowania w nich niedozwolonych postanowień. Gdy któreś może naruszać prawa konsumentów, UOKiK kieruje pozwy do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Klauzule uznane przez sąd za niedozwolone, wpisywane są właśnie do rejestru – ich liczba stale wzrasta. Na przykład – dzięki interwencji Urzędu w październiku 2010 roku do rejestru zostały wpisane postanowienia zabraniające operatorowi telekomunikacyjnemu rozwiązanie umowy ze skutkiem natychmiastowym bez wcześniejszego powiadomienia np. w przypadku zalegania z opłatami.
Konsument, który przypuszcza, że jego umowa zawiera niedozwolone postanowienia powinien:
• zwrócić przedsiębiorcy uwagę na ten fakt. Warto pamiętać: nieważne są tylko niedozwolone postanowienia, umowa w pozostałej części zachowuje ważność;
• jeżeli przedsiębiorca nie usunie wpisanych do rejestru klauzul z umowy, konsument może zwrócić się do sądu o uznanie postanowień za niewiążące;
• gdy ponieśliśmy szkodę, ponieważ przedsiębiorca stosował niedozwolone postanowienia (np. odmówił reklamacji wycieczki kupionej w promocji), to również możemy dochodzić odszkodowania przed sądem. W takim przypadku to sąd zdecyduje czy ono się nam należy i w jakiej wysokości.
Jednocześnie przypominamy, że warto bardzo dokładnie czytać umowy, które podpisujemy. Zanim zaakceptujemy warunki przedsiębiorcy, zabierzmy kopię kontraktu do domu – gdy nie chce on nam jej wręczyć, najlepiej zmieńmy kontrahenta. W sytuacji, gdy nie rozumiemy postanowień umowy lub nie wiemy, czy nie zawiera ona niedozwolonych postanowień, poprośmy o bezpłatną pomoc rzecznika konsumentów. Bezpłatne porady udzielane są także przez organizacje pozarządowe – Federację Konsumentów, Stowarzyszenie Konsumentów Polskich pod numerem telefonu 800 800 008. Poradnictwo w Polsce jest finansowane m.in. ze środków UOKiK.
Dodatkowe informacje dla mediów:
Małgorzata Cieloch, Rzecznik prasowy UOKiK
Departament Współpracy z Zagranicą i Komunikacji Społecznej
Pl. Powstańców Warszawy 1, 00-950 Warszawa
Tel. (22) 827 28 92, 55 60 106, 55 60 430
Fax (22) 826 11 86
E-mail: malgorzata.cieloch@uokik.gov.pl