Historia i przeszłość w sposób zasadniczy kształtują nasz sposób myślenia jako narodu i każdej jednostki, z osobna. Stanowią też punkt odniesienia do kształtowania terażniejszości i przyszłości. Przynależność do grupy, zakorzenienie w niej, jest jedną z podstawowych potrzeb człowieka. Tożsamość ulturowa ,występując jednocześnie w jednostce i grupie łączy to, co indywidualne z tym, co społeczne.

Znacząca rola w kształtowaniu i wzmacnianiu tożsamości przypada samorządom. Stąd wzięła się mobilizacja i wieloletnie starania samorządu powiatu o stworzenie herbu - znaku rozpoznawczego, z którym mógłby identyfikować się każdy z nas oraz wspólnota mieszkańców powiatu łomżyńskiego.

Po okresie 6 – letnich starań o nadanie właściwego kształtu w wymiarze historycznym i plastycznym , projekty herbu i flagi powiatu łomżyńskiego zyskały uznanie w oczach ekspertów – członków Komisji Heraldycznej przy MSWiA.

Umieszczone na tarczy herbowej powiatu łomżyńskiego symbole, niosą potężny ładunek prawdy, odwołują się do najpiękniejszych kart historii i tradycji Ziemi Łomżyńskiej.

Jakie symbole tworzą herb powiatu łomżyńskiego?

Na tarczy herbowej został umieszczony półorzeł mazowiecki oraz postać Świętego Wawrzyńca.


PÓŁORZEŁ MAZOWIECKI nawiązuje do herbu Mazowsza, na terenie którego znajdowała się historycznie Ziemia Łomżyńska. Jak podają żrodła „Województwo Mazowieckie ma za herb orła białego bez korony, w polu czerwonem.Tymże herbem zaszczycały się wszystkie ziemie Województwa mazowieckiego, z wyjątkiem Liwskiej”.

ŚWIĘTY WAWRZYNIEC symbolizuje 1000 –letnią tradycję chrześcijańską na Ziemi Łomżyńskiej, duchowe dziedzictwo tej Ziemi.

Przesłania, jakie zawierają symbole.

W Starej Łomży, obok grodziska, położone jest Wzgórze Świętego Wawrzyńca, związane z początkami miasta .Wg tradycji i póżniejszych odpisów z akt, miał tu istnieć pierwszy kościół z XI wieku, pod wezwaniem Św. Wawrzyńca. Założenie kościoła przypisywane jest Św.Brunonowi z Kwerfurtu. Kult Św. Wawrzyńca dotarł do Polski z Europy Zachodniej. W chwili obecnej wiemy na pewno, że stał tam kościół parafialny z XV wieku - w połowie XVIII wieku zniszczony. W 1765 roku świątynię rozebrano, na pamiątkę postawiono kapliczkę z drewnianą figurką Św. Wawrzyńca, a w 1850 roku wzniesiono wielki,drewniany krzyż. Kult Św. Wawrzyńca stopniowo zaniknął. Figura Św. Wawrzyńca znajduje się obecnie w Muzeum Północno-Mazowieckim w Łomży.

Świety Wawrzyniec uosabia chrześcijańskie dziedzictwo europejskie, które wzbogacało historię tej ziemi, dziedzictwo ,` które przez wieki nadawało kierunek działaniom i kształtowało jej mieszkańców.

Co zadecydowało o tym, że w herbie powiatu znajduje się drugi symbol - półorzeł mazowiecki ?

Właczenie terenu Mazowsza do państwa Piastów nastąpiło prawdopodobnie na przełomie IX/X wieku. Wykopaliska w osadach wczesnośredniowiecznych na terenie póżniejszej Ziemi Łomżyńskiej doprowadzają do znalezienia najstarszej ceramiki z VII i VIII wieku – tak wczesną chronologię ustalono między innymi dla osady Goworówek nad Orzem oraz 6 kurhanów w Uśniku gm. Śniadowo.

Tereny, które póżniej utworzyły Ziemię Łomżyńską, objął książę Siemowit III w roku 1355.Władali nią kolejno książęta Mazowieccy.
W pierwszej ćwierci XVI wieku wraz z Mazowszem przeszła pod panowanie Zygmunta Starego i wcielona została do Korony. Stała się częścią Województwa Mazowieckiego, jedną z jego 10 ziem, najbardziej rozległą terytorialnie. Ziemie dzieliły się na powiaty. W skład Ziemi Łomzyńskiej wchodziły 4 powiaty- łomzyński, kolneński, zambrowski i ostrołęcki. Powiaty w dawnej Polsce nie stały się trwałym elementem układu państwowego i trudno je by uznać także za ogniwa samorządności.
Co innego ziemie, małe regiony istniejące w tych samych granicach przez kilka wieków,z sejmikami i urzędnikami.
Istniejące przez 400 lat do 1795 r. granice administracyjne Ziemi Łomżyńskiej ,ustapiły miejsca nowemu podziałowi narzuconemu przez zaborców.

Po ostatnim rozbiorze Polski Mazowsze i większa część Podlasia zostały zajęte przez Prusy, które utworzyły z tych ziem departament białostocki. Panowanie Prusaków zakończyło się w 1807 roku.

Po utworzeniu Księstwa Warszawskiego, Łomża stała się stolicą departamentu. W wyniku ustaleń Kongresu Wiedeńskiego w 1815 r. całość ziem włączono do zaboru rosyjskiego.

Nowy podział administracyjny wyznaczył Łomży rolę siedziby obwodu wchodzącego w skład województwa augustowskiego, póżniej guberni augustowskiej, a od 1867 roku stolicę guberni łomżyńskiej i jednocześnie jednego z 8 powiatów.

Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r., w 1919 r. nasze tereny weszły w skład woj. białostockiego, a Łomża spadła do rzędu miast powiatowych.

Znaczącą datą w historii Łomży jest rok 1925, kiedy stała się stolicą Diecezji Łomżyńskiej.
W przededniu II wojny Św., w kwietniu 1939 Łomża wraz z powiatem została włączona do województwa warszawskiego.

Od 1945r. powiat łomżyński był w województwie białostockim. Z dniem 1 czerwca 1975 r. utworzono województwo łomżyńskie, które istniało do 1998r. Od 1 stycznia 1999r. powiat łomżyński wszedł w skład województwa podlaskiego. Został jednym z 17 powiatów Województwa Podlaskiego.

Mazowsze Północno-Wschodnie było krainą osobliwą, słynąca nade wszystko w wiekach dawnych z bitnej, a zarazem w większości ubogiej, drobnej szlachty. Wg. Zygmunta. Glogera „"Uszlachcenie w średnich wiekach kmieci przez mazowieckich książąt, za męstwo w boju okazane, przyczyniało się do wzrastania w tych stronach ogromnej już liczby szlachty, bo 2/3 ogólnej ludności stanowiącej. Tak liczna na tych terenach drobna szlachta, będąca ogromną częścią składową narodu, dostarczała w dawnych wiekach najwięcej ludzi do obrony granic Rzeczypospolitej, uważając służbę rycerską nie za zasługę ale za obowiązek. Ubóstwa nigdy się nie wstydziła, szczycąc się, że dźwiga pług i miecz zarazem.
Dalej powiada, że ponieważ najuboższy szlachcic równie wysoko trzyma o sobie, jak najbogatszy, i wie, że za zasługą i nauką może być senatorem a nawet królem, więc w tych nadziejach od pierwszej młodości uczą się po łacinie i wcześnie starają się pięknemi czynami dać poznać na wojnie, by ich hetman do urzędów i starostw zalecał królowi. Tę szlachetną chęć wywyższenia się przez naukę i męstwo, widzimy u drobnej szlachty jako rzecz tradycyjną a w obyczaju narodowym leżącą."

Na przestrzeni wieków nie tylko szlachta ale i cała społeczość Ziemi Łomżyńskiej wielokrotnie dawała wyraz patriotyzmowi i ogromnemu przywiązaniu do wartości narodowych i chrześcijańskich.

Wpisały się w jej dzieje kolejne powstania, uporczywe trwanie przy języku, religii, narodowym obyczaju i kulturze, opór przeciwko niemieckiej okupacji i sowieckiej indoktrynacji.

Najbardziej chlubne karty historii.

Podczas najazdu szwedzkiego w 1655r. Ziemia Łomżyńska była jedną z ostatnich ziem mazowieckich ,która złożyła akt poddańczy.
W walkach o tron polski między stronnikami Augusta III i Stanisława Leszczyńskiego w roku 1733 Kurpie, popierający tego ostatniego, pod wodzą Stacha Konwy, w ciągu kilku lat stawiali opór wojskom rosyjskim i saskim. W bitwie pod Jednaczewem większość chłopów kurpiowskich poległa, a ich przywódca został stracony.

W okresie Insurekcji Kościuszkowskiej tereny te stały się areną walki narodowowyzwoleńczej.

Na wieść o wybuchu Powstania Llistopadowego, mieszkańcy czynnie włączyli się do walki. Warto tu odnotować boje pod Jakacią Starą.

Ponowny zryw narodowo-wyzwoleńczy Polaków – Powstanie Styczniowe 1863-64 – to kolejne świadectwo wielkiego patriotyzmu mieszkańców naszej Ziemi, za co wielu z nich zapłaciło najwyższą cenę: więzienia, zsyłki na Sybir i egzekucji.

Na długo przed odzyskaniem niepodległości trwała tutaj „praca narodowa”. W podłomżyńskim Drozdowie częstym gościem był wielki patriota, twórca Narodowej Demokracji na ziemiach polskich, wybitny dyplomata, Roman Dmowski, którego niezwykłe umiejętności, przyczyniły się do odzyskania niepodległości przez Polskę. Wielki przyjaciel rodziny Lutosławskich, swoje ostatnie dni spędził w ich majątku, tutaj zmarł.

Bohdan Winiarski, pózniejszy współpracownik Romana Dmowskiego, prezes Międzynarodowego trybunału w Hadze w swojej książce „Nad Pissą, Wissą i Narwią” powiedział:” Praca ,dzięki której Łomżyńskie przez długi, długi czas było najlepiej zorganizowaną i uświadomioną narodowo z ziem polskich”. Kiedy we Francji tworzyły się pierwsze zręby przyszłej armii gen Hallera, największy odsetek stanowili żołnierze z Łomżyńskiego”.

Obrona środkowej Narwi przed najazdem bolszewickim 1920 roku, to piękna karta bohaterstwa polskich żołnierzy i ludności cywilnej regionu.

W wojnie obronnej we wrześniu 1939r. na linii Narwi i Biebrzy toczyły się bohaterskie walki pomiędzy jednostkami wchodzacymi w skład Samodzielnej Grupy Operacyjnej „NAREW” a wojskami niemieckimi Bohaterska obrona Nowogrodu i Łomży do dziś pozostaje w pamięci naszych mieszkańców, a obrona Wizny przeszła do historii jako „Polskie Termopile”.

Wkroczenie wojsk sowieckich pod koniec września 1939 roku to wielka tragedia rodzin polskich Ziemi Łomżyńskiej. Wiele z nich wywieziono na Sybir, skąd powrócili dopiero po zakończeniu wojny. Niestety, często nie byli to wszyscy, których tam zesłano.
Dni okupacji to opór tutejszego społeczeństwa, który w miarę upływu czasu stawał się coraz bardziej zorganizowany. Działające na naszym terenie miejscowe oddziały Armii Krajowej brały czynny udział w akcji „Burza” w 1944 roku.

Bilans lat wojny i okupacji zamknął się tragiczną liczbą 60% strat wśród ludności i 75% zniszczeń zabudowy.

Od połowy XVI w. do końca Rzeczypospolitej Starostwo Łomżyńskie i poszczególne jego dobra otrzymywali w dzierżawę członkowie zamożnych rodzin szlacheckich i magnackich ,niejednokrotnie potężni możnowładcy, że wymienię kanclerza wielkiego koronnego, Jana Szembeka. Starostowie dzierżyli dobra królewskie od kilku do kilkunastu lat. Często starostwo przechodziło z ojca na syna. Starostowie mieli swoją siedzibę w Kupiskach pod Łomżą.

Jak wynika z materiałów żródłowych na przestrzeni XVI do XIX wieku Starostwem Łomżyńskim zarządzało 23 starostów.

Kiedy w 1920 roku Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych utworzono samodzielny powiat miejski i powiat ziemski , w dwudziestoleciu międzywojennym urząd starosty łomżyńskiego sprawowało 7 starostów.W okresie od 1944 r. do 1950 r. urząd ten piastowało 7 starostów.

Obecnie urzędujący Starosta Łomżyński jest 39 Starostą w historii tego urzędu.

"Nie zapominajmy o swoich korzeniach, o swojej przeszłości, bądżmy z niej dumni. Ważne , byśmy dostrzegali własną odrębność widząc jednocześnie wszystkie analogie, podobieństwa i pokrewieństwa z innymi.

Trzeba mieć świadomość swej własnej kultury, własnej historii one warunkują tożsamość a także świadomość wspólnoty z innymi narodami." (Ks.prof. Janusz Pasierb)

Opracowała Anna Archacka m.in. na podstawie materiałów i publikacji:
Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej oraz Łomżyńskiego Towarzystwa Naukowego im. Braci
Wagów w Łomży.