Według podziału fizyczno-geograficznego powiat łomżyński znajduje się prowincji Niżu Środkowoeuropejskiego, mezoregionu Niziny Północnomazowieckiej. W obrębie makroregionu Niziny Północnomazowieckiej wyróżnia się trzy mezoregiony:
* Równina Kurpiowska – obejmuje południową część rozległego sandru na przedpolu Pojezierza Mazurskiego. Monotonię równinnego krajobrazu urozmaicają wzgórza wydmowe osiągające często znaczne wysokości względne przekraczające 10 m. Skupiają się one głównie w międzyrzeczach Pisy, Szkwy i Rozogi, gdzie teren wznosi się od 100 do 150 m n.p.m. opadając łagodnie w kierunku południowym. Rzeki płyną szerokimi, płaskimi dolinami obecnie już zmeliorowanymi. Naturalny charakter zachowała tylko rzeka Pisa z licznymi zakolami i starorzeczami;
* Międzyrzecze Łomżyńskie (w granice powiatu wchodzi tylko niewielka, północno-wschodnia jego część). Od północy mezoregion ten ogranicza dolina Narwi, od południa dolina Bugu, a od wschodu sąsiaduje z Wysoczyzną Wysokomazowiecką w prowincji Niżu Zachodnioeuropejskiego. Na wschodnim jego krańcu znajduje się kemowo-morenowy wał tzw. czerwonego Boru osiągający w najwyższym miejscu 227 m n.p.m.
* Mezoregion Doliny Dolnej Narwi jest wyraźnie zaakcentowany w krajobrazie Niziny Północnomazowieckiej. Na odcinku przełomowym, na wschód od Łomży ograniczony jest stromymi stokami wysoczyzn wznoszących się około 40 m nad poziom Doliny. Dolina odznacza się szerokim tarasem zalewowym i zupełnym wylesieniem. Tylko miejscami występują zarośla wiklin nadrzecznych i niewielkie grupy wierzb drzewiastych będących pozostałością po dawnych łęgach wierzbowo-topolowych.
Powiat łomżyński jako kraina typowo rolnicza posiada jednak w swoich granicach obszary o unikalnych walorach przyrodniczych oraz krajobrazowych. Urozmaicone i bardzo czyste środowisko naturalne zadecydowało o włączeniu tych terenów do regionu Zielonych Płuc Polski. Zestawienie zbiorcze obszarów prawnie chronionych i rezerwatów przyrody w powiecie łomżyńskim i w poszczególnych gminach przedstawia poniższa tabela:
Obszary prawnie chronione i rezerwaty przyrody
Jednostka organizacyjna | Ogółem obszary prawnie chronione (ha) | Pow. obszarów prawnie chronionych (%) | Parki narodowe (ha) | Rezerw. przyrody (ha) | Parki krajobraz. (ha) | Obszary chron. krajobrazu (ha) | Użytki ekolog. (ha) | Liczba pomn. przyrody |
Powiat łomżyński | 35.296,9 | 26,1% | 499,0 | 540,7 | 7.353,5 | 27.439,6 | 53,4 | 57 |
Gm. Jedwabne | 457,0 | 2,9% | 457,0 | - | - | - | - | - |
Gm. Nowogród | 4.144,8 | 41,0% | - | - | - | 4.142,6 | 8,0 | 3 |
Łomża | 4.974,1 | 24,0% | - | 163,6 | 3.667,0 | 1.304,5 | 16,3 | 6 |
Miastkowo | 2.169,7 | 18,9% | - | - | - | 2.169,7 | - | 2 |
Piątnica | 4.285,2 | 19,6% | - | 69,8 | 3.039,4 | 1.245,8 | - | 23 |
Przytuły | - | - | - | - | - | - | - | 4 |
Wizna | 689,1 | 5,2% | 42,0 | - | 647,1 | - | - | 19 |
Zbójna | 18.577,0 | 100,0% | - | 307,3 | - | 18.577,0 | 29,1 | - |
Powiat Łomżyński swoim zasięgiem obejmuje kilka niezwykle interesujących krain geograficznych, obszary unikalnej przyrody, które objęte są różnymi formami ochrony prawnej. Są to: a) 499 ha Biebrzańskiego Parku Narodowego - gmina Jedwabne 457 ha - gmina Wizna 42 ha b) 6 rezerwatów przyrody o łącznej powierzchni ok. 540 ha
Rezerwaty przyrody w powiecie łomżyńskim
L.p | Nazwa rezerwatu | Pow. w ha | Krótka charakterystyka |
1. | “Kalinowo” gmina Piątnica Nadleśnictwo Łomża | 69,76 |
Stanowi fragment wielogatunkowego lasu liściastego o naturalnym charakterze. Jest jedynym skrawkiem lasu naturalnego na całej Wysoczyźnie Kolneńskiej. |
2. | “Kanistan” gmina Zbójna Nadleśnictwo Nowogród | 136,59 |
Obejmuje zwarty kompleks lasów Puszczy Kurpiowskiej. Szata roślinna bardzo bogata i zróżnicowana, z udziałem gatunków podlegających ochronie prawnej jak: widłak jałowcowy, widłak wroniec, widłak goździsty, storczyk krwisty. |
3. | “Czarny Kąt” gmina Zbójna Nadleśnictwo Nowogród | 32,97 |
Obejmuje fragment uroczyska “Wyk” z dorodnym drzewostanem sosnowym, naturalnego pochodzenia w wieku 90-100 lat |
4. | “Rycerski Kierz” gmina Łomża Nadleśnictwo Łomża | 43,52 |
Jest gatunkowym lasem liściastym o charakterze naturalnym, rosnącym w aluwium doliny Narwi. Drzewostan złożony głównie z dębu szypułkowego w wieku 120-140 lat z pojedynczą sosną w wieku około 100 lat |
5. | “Łokieć” gmina Zbójna Nadleśnictwo Nowogród | 139,50 |
Obejmuje stosunkowo dobrze zachowany fragment Puszczy Kurpiowskiej o dużym zróżnicowaniu szaty roślinnej z udziałem gatunków chronionych. Najcenniejszą częścią rezerwatu są naturalne torfowiska wysokie, największe w całej Puszczy Kurpiowskiej. |
6. | “Wielki Dział” gmina Łomża Nadleśnictwo Łomża | 120,07 |
Utworzony w 1990 roku jako rezerwat ścisły. Stanowi fragment największego w dolinie Narwi kompleksu lasów łęgowych o naturalnym charakterze. |
c) Łomżyński Park Krajobrazowy Doliny Narwi o powierzchni 7.353 ha obejmujący Dolinę Narwi od Bronowa do Piątnicy
- gmina Łomża – 4.109 ha,
- gmina Piątnica – 2.947 ha,
- gmina Wizna – 297 ha).
Wokół Parku utworzona jest otulina o powierzchni 12.310 ha (gminy: Łomża – 4.228 ha, Piątnica – 3.934 ha, Wizna – 1.989 ha, Rutki – 1.794 ha, Zambrów – 365 ha);
d) Równina Kurpiowska i Dolina Narwi o powierzchni 27.440 ha rozciągający się na terenie pięciu gmin
- Zbójna – 18.577 ha,
- Miastkowo – 2.170 ha,
- Nowogród – 4.142 ha,
- Łomża – 1.309 ha,
- Piątnica – 5.246 ha;
e) 20 użytków ekologicznych o ogólnej powierzchni około 51 ha znajdujących się na terenie trzech gmin. Są to śródleśne bagna znajdujące się w zarządzie Lasów Państwowych administrowanych przez Nadleśnictwo Łomża i Nowogród.
- Łomża – 16 ha,
- Nowogród – 6 ha,
- Zbójna – 29 ha.
Użytki ekologiczne na terenie powiatu łomżyńskiego
L.p | Wyszczególnienie | Powierzchnia (ha) | Miejscowość |
1. | Bagno “Narwiańskie Zakole” | pow. 2,51 ha | obręb wsi Szablak – gmina Łomża |
2. | Bagno “Brzeziny” | pow. 13,78 ha | obręb wsi Pniewo – gm. Łomża |
3. | Bagno “Jankowe Bagno” | pow. 2,12 ha | obręb wsi Jankowo Młodzianowo – gm. Nowogród |
4. | Bagno “Małe Bagno” | pow. 2,12 ha | obręb wsi Jankowo Młodzianowo – gm. Nowogród |
5. | Bagno “Serwatki” | pow. 0,46 ha | obręb wsi Serwatki – gm. Nowogród |
6. | Bagno “Bagienko” | pow. 0,30 ha | obręb wsi Serwatki – gm. Nowogród |
7. | Bagno | pow. 0,50 ha | obręb wsi Zbójna – gm. Zbójna |
8. | Bagno | pow. 1,41 ha | obręb wsi Zbójna – gm. Zbójna |
9. | Bagno | pow. 0,63 ha | obręb wsi Zbójna – gm. Zbójna |
10. | Bagno | pow. 0,72 ha | obręb wsi Zbójna – gm. Zbójna |
11. | Bagno | pow. 12,79 ha | obręb wsi Zbójna – gm. Zbójna |
12. | Bagno | pow. 1,99 ha | obręb wsi Zbójna – gm. Zbójna |
13. | Bagno | pow. 6,76 ha | obręb wsi Zbójna – gm. Zbójna |
14. | Bagno | pow. 1,69 ha | obręb wsi Zbójna – gm. Zbójna |
15. | Bagno | pow. 0,25 ha | obręb wsi Morgowniki – gm. Nowogród |
16. | Bagno | pow. 0,49 ha | obręb wsi Morgowniki – gm. Nowogród |
17. | Bagno | pow. 0,42 ha | obręb wsi Wyk – gm. Zbójna |
18. | Bagno | pow. 0,79 ha | obręb wsi Wyk – gm. Zbójna |
19. | Bagno | pow. 0,20 ha | obręb wsi Wyk – gm. Zbójna |
20. | Bagno | pow. 1,15 ha | obręb wsi Wyk – gm. Zbójna |
f) 57 pomników przyrody, w tym:
- głazy narzutowe,
- źródło wodne,
- pojedyncze drzewa,
- aleje drzew pomnikowych, w skład których wchodzi od 32 do 360 drzew.
Pomnikowe głazy narzutowe
Lp. | Wymiary w metrach | Gmina | Miejscowość | |||
obwód | długość | szerokość | wysokość | |||
1. | 6,50 | 2,80 | 1,80 | 0,50 | Jedwabne | Borawskie |
2. | 6,80 | 2,60 | 1,80 | 0,66 | Jedwabne | Borawskie |
3. | 7,00 | 2,30 | 1,80 | 1,00 | Przytuły | Przytuły |
4. | 10,30 | 3,30 | 2,30 | 0,90 | Przytuły | Przytuły |
Pomnikowe drzewa
Lp. | Nazwa | Obwód pnia na wys. 1,3 m (cm) | Wysokość (m) | Gmina | Miejscowość |
1. | Kasztanowiec zwyczajny | - | - | Łomża | Pniewo |
2. | Wiąz | 285 | 25 | Łomża | Modzele Stare |
3. | Grupa 103 lip drobnolistnych | 140 – 356 | 16 – 20 | Łomża | Konarzyce |
4. | Lipa drobnolistna | - | - | Łomża | Puchały |
5. | Lipa drobnolistna | 220 | 22 | Miastkowo | Tarnowo |
6. | Jałowiec pospolity | 75 | 7 | Nowogród | Nowogród – cmentarz obok grobu A. Chętnika |
7. | Jałowiec pospolity | - | 7 | Nowogród | Nowogród |
8. | Dąb szypułkowy | 240 | 25 | Piątnica | Drozdowo |
9. | Dąb szypułkowy | 430 | 22 | Piątnica | Wiktorzyn przy przystanku PKS |
10. | Jesion wyniosły | 243 | 30 | Piątnica | Drozdowo “Dolny Dwór” |
11. | Sosna zwyczajna | 236 | 25 | Piątnica | Leśnictwo Drozdowo |
12. | Sosna zwyczajna | 210 | 25 | Piątnica | Leśnictwo Drozdowo |
13. | Sosna zwyczajna | 224 | 25 | Piątnica | Leśnictwo Drozdowo |
14. | Sosna zwyczajna | 257 | 25 | Piątnica | Leśnictwo Drozdowo |
15. | Sosna zwyczajna | 216 | 25 | Piątnica | Leśnictwo Drozdowo |
16. | Sosna zwyczajna | 205 | 25 | Piątnica | Leśnictwo Drozdowo |
17. | Sosna zwyczajna | 263 | 25 | Piątnica | Leśnictwo Drozdowo |
18. | Dąb szypułkowy | 453 | 28 | Piątnica | Leśnictwo Drozdowo |
19. | Dąb szypułkowy | 424 | 26 | Piątnica | Leśnictwo Drozdowo |
20. | Dąb szypułkowy | 337 | 22 | Piątnica | Leśnictwo Drozdowo |
21. | Sosna zwyczajna | 290 | 23 | Piątnica | Leśnictwo Piątnica |
22. | Sosna zwyczajna | 290 | 20 | Piątnica | Leśnictwo Piątnica |
23. | Sosna zwyczajna | 250 | 18 | Piątnica | Leśnictwo Piątnica |
24. | Sosna zwyczajna | 240 | 19 | Piątnica | Leśnictwo Piątnica |
25. | Jałowiec pospolity | - | - | Zbójna | Pianki |
26. | Grupa 5 jałowców | 37 – 54 | 5-10 | Zbójna | Pianki |
Aleje chronione
Lp. | Nazwa | Długość (m) | Liczba drzew | Gmina | Miejscowość |
1. | Aleja wielogatunkowa 13 lip, 1 topola, 1 brzoza | - | 15 | Łomża | Podgórze, droga Łomża – Zambrów |
2. | Aleja sosnowa | 2.500 | 356 | Łomża | Puchały, droga łącząca wieś Puchały z Milewem |
3. | Aleja lipowa | - | 101 | Łomża | Puchały, droga łącząca wieś Puchały z Pniewem |
4. | Aleja lipowa | - | 87 | Łomża | Droga Kisielnica - Kolno |
5. | Aleja lipowa | - | 42 | Piątnica | Kalinowo, droga Kalinowo – Drozdowo |
6. | Aleja grabowa z grupami | 200 | 392 | Piątnica | Drozdowo “Dolny Dwór” |
7. | Aleja lipowa | - | 32 | Wizna | Bożejewo, droga z Bożejewa do Janczewa |
8. | Aleja lipowa | 250 | 52 | Wizna | Kramkowo, szosa Łomża – Wizna |
9. | Aleja lipowa | 700 | 103 | Wizna | Bożejewo Stare, szosa Łomża – Wizna |
10. | Aleja lipowa | - | 69 | Miastkowo |