Instytut honoruje w ten sposób tych, którzy w swoich działaniach propagują najnowszą historię Polski. Nagroda została zainicjowana w 2009 r. w białostockim oddziale IPN, potem zaczęto ją przyznawać także w innych regionach.
W tegorocznej edycji Laureatami Nagrody zostali:
Jerzy Wnorowski (ur. 1941 r.), od 1990 r. Prezes łomżyńskiego Stowarzyszenia Pamięci Walczących z Komunizmem i Faszyzmem „Zapora”. W latach 50. represjonowany przez UB. Działacz „Solidarności”. Od ponad 25 lat prowadzi aktywne działania na rzecz upamiętniania bohaterów podziemia antyhitlerowskiego i antykomunistycznego. Organizator licznych imprez historycznych związanych z walką o niepodległość Polski. Opiekun miejsc pamięci i grobów polskich bohaterów. Inicjator i organizator budowy pomników i tablic przypominających bohaterów walk o niepodległość.
Zgłoszenie: Starosta Łomżyński
Kazimierz Busma (ur. 1923 r.), żołnierz Armii Krajowej, represjonowany przez UB. Na początku lat 80. współtwórca struktur i aktywny działacz NSZZ „Solidarność” Rolników Indywidualnych. W 1995 r. założył Polskie Stowarzyszenie Patriotów w Solidarności w Kostrach Podsędkowiętach, zajmujące się propagowaniem idei patriotycznych, a przede wszystkim sprowadzaniem do Ojczyzny Polaków z Syberii i Kazachstanu. Na rzecz sprowadzanych rodzin ofiarował znaczną część własnego majątku.
Bogusław Szczepan Łabędzki (ur. 1968 r.), nauczyciel, badacz, regionalista, znawca historii walk niepodległościowych na Podlasiu. Od 2012 r. prezes Stowarzyszenia Historycznego im. Danuty Siedzikówny „Inki”, propagującego wiedzę na temat powojennej konspiracji niepodległościowej. Organizator rajdów śladami V Wileńskiej Brygady AK, a także uroczystości upamiętniających walki powojennej partyzantki niepodległościowej, spotkań z młodzieżą. Stale współpracuje z białostockim Oddziałem IPN.
Antoni Adam Mazalewski (ur. 1929 r.), żołnierz Armii Krajowej, Prezes Obwodu Suwałki Światowego Związku Żołnierzy AK. Inicjator budowy wielu pomników upamiętniających działania AK na Suwalszczyźnie, przede wszystkim pomnika Ofiar Obławy Augustowskiej w Gibach. Inicjator i uczestnik uroczystości patriotycznych oraz spotkań z młodzieżą szkolną.
Szkoła Podstawowa im. Armii Krajowej w Janówce – od 20 lat nosi swe zaszczytne imię. Przy szkole funkcjonuje Muzeum Armii Krajowej, stanowiące ponadlokalne centrum edukacyjne. W programie nauczania placówki podkreślany jest patriotyzm i wiedza historyczna. Uczniowie i kadra szkoły aktywnie uczestniczą w obchodach narodowych rocznic, stanowiąc pozytywny przykład dla innych placówek oświatowych w regionie.
Pośmiertnie uhonorowano Michała Pietkiewicza - żołnierza września 1939 r., represjonowanego przez sowietów (ur. 1917, zm. 1988 r.). W pierwszych latach powojennych nauczyciela, szykanowanego za nauczanie prawdy o historii Polski. Współzałożyciela białostockiej „Solidarności”, w 1980 r. przewodniczącego Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego związku. Przewodniczącego Społecznego Komitetu Budowy Pomnika „Solidarności” i Fundacji Sztandaru Zarządu Regionu. Propagatora pamięci o polskich Kresach. W 1981 r. wielokrotnie upominał się o Polaków pozostałych na Wschodzie. Internowanego za działalność opozycyjną.
Honorowe odznaczenia wręczył dr Mariusz Żuławnik, zastępca dyrektora Archiwum IPN, który odczytał także list od Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej dr. Jarosława Szarka. W swoim przesłaniu Prezes IPN napisał m.in.: „Wśród ponad sześćdziesięciu dotychczasowych Laureatów było wielu, których historia doświadczyła niezwykle boleśnie. Więźniowie sowieckich łagrów, ofiary stalinowskich katowni, Żołnierze Wyklęci czy działacze „Solidarności” - to na ich oczach działa się nasza XX–wieczna historia i to oni są jej częścią. Nie brakowało też młodszych, znających historię jedynie z lektur i opowieści, ale z pasją i determinacją dążących do jej utrwalania i upowszechniania. Również w tym roku Nagroda Honorowa „Świadek Historii” połączy różne pokolenia laureatów. Niezależnie jednak od metryki urodzin, są to osoby wyjątkowe. Kształtują nowe pokolenia Polaków, są inspiracją i wzorem dla młodzieży, nie boją się głośno mówić prawdy o skomplikowanej i nieraz niewygodnej dla wielu lokalnej historii. Dzisiaj często spotykamy się ze zjawiskiem opluwania własnego gniazda - pisał Prymas Wyszyński. - Ludzie,… natrząsają się z naszej przeszłości historycznej, nie doceniają wielkiej ofiary, każdej kropli krwi wylanej za Naród czy każdej kropli potu z czoła rolnika, która wsiąkła w ziemię ojczystą. To wszystko wskazuje na wielką potrzebę wołania o szacunek dla dziejów narodowych, dla trudów pokoleń, które minęły, dla ich ofiarnej krwi wylanej w powstaniach, w walce o wolność Ojczyzny. To właśnie wołanie o szacunek dla własnej historii jest Państwa największą zasługą. Niech to honorowe wyróżnienie będzie wyrazem naszej wdzięczności i szacunku dla Państwa wielkiej pracy”.
W imieniu Laureatów podziękował Karol Czarniecki, Dyrektor Szkoły Podstawowej w Janówce , który zaakcentował, iż dostrzeżenie przez Kapitułę Nagrody pracy, która wykonywana jest w małych miejscowościach, jest dla wszystkich Laureatów szczególnie ważne i zobowiązuje do dalszego wysiłku dla dobra Polski.
Finał uroczystości wypełnił koncert kolęd w wykonaniu chóru Szkoły Podstawowej nr 28 im. Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego w Białymstoku pod dyrekcją Pani Jolanty Gwiazdowskiej. Szczególnie wzruszającym momentem uroczystości było wspólne odśpiewanie ostatniej z kolęd: „Przybieżeli do Betlejem żołnierze”, napisanej w 1943 r. przez żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.